История возникновения образования в Хоробутском наслеге.
Хоробутский (с. Хоробут)
МБОУ"Хоробутская СОШ им. Дмитрия ТААС"
Этапы развития
1
1931 с
Нэґилиэнньэ туруорсуутунан Чалгаа нэьилиэгэр маннайгы оскуола. Улахан Бэрэ диэн сиргэ Лукин Иван Федорович бас билэр дьиэтигэр аьыллыбыта. Бу оскуола аьыллыытын кегулээччинэн уонна маннайгы учууталынан нэьилиэк олохтоого Шишигин Роман Афанасьевич этэ. Кинини биир сыл улэлээбитин кэннэ атын оскуолага ыыппыттара. Иккис сылыгар учууталынан Захаров Семен Петрович улэлээбитэ. .
2
1949с.
4 кылаастаах сана оскуола Харба-Атахха тутуллан улэтин салгаабыта.Оскуолага учууталларынан Шишигин В.П., Федоров Ф.П., кэлин Андреев Н.Ф., Копченкова Ф.А. улэлээбиттэрэ.
3
1953 c.
Харба-Атахтан начальнай оскуоланы кеьерен агалан туппуттар. Хорообукка оскуола 1953-1954 үөрэх дьылыгар хойутааһына суох аһыллыбыта. Сэбиэдиссэйинэн 1956 с. саас колхуос бырабылыанньатын солбуйааччы бэрэссэдээтэлинэн быыбарданан барыар диэри Шишигин В.П. үлэлээбитэ. Кинини Андреев Н.Ф. солбуйбута, кэлин Мас-Булгунньахтан Игнатьев П.И. сэбиэдиссэйинэн ананан кэлбитэ. Чалҕаа начальнай оскуолата Хорообукка 1953 сылтан 1958 сылга диэри биэс үөрэх дьылыгар үлэлээбитэ. Сыллата 30-40 оҕо үөрэнэрэ. Төрдүһү бүтэрбиттэр салгыы Мэлдьэхси 7 кылаастаах оскуолатыгар, сорохтор дьиэтээҕи балаһыанньаларынан атын да оскуолаларга үөрэнэ бараллара..
Его имя носит наша школа
Дмитрий Самсонович Федоров – Дмитрий Таас 1914 с. балаган ыйын 6 күнүгэр Мэнэ-Ханалас улууьугар I Мэлдьэхси нэьилиэгэр (билинни Хорообут сиригэр) Куекэчээн агатын ууьугар орто бааьынай кэргэнигэр тереебутэ.
Кэлтэгэй Сыырдаах, онтон Дьокуускай куорат оскуолатыгар 5 кылааьы бутэрбитэ. 1932-1936 сс.тыа хаьаайыстыбатын рабфагар уерэнэн агроном дипломун ылбыта.
1934 с. «Кыым» хаьыакка «Хомуурга» диэн маннайгы хоьооно бэчээттэммитэ.
1936-1938 сс.Дьокуускайдаагы государственнай издательствога уус-уран литература редакторынан, онтон Саха театрыгар литературнай чаас сэбиэдиссэйинэн улэлээбитэ. Ити сыл «Кыьыл куннэр» диэн хоьооннорун хомуурунньуга тахсыбыта.
1938 с. Саха сиринээги Суруйааччылар союзтарын бырабылыанньата мэктиэлээьининэн ССРС Суруйааччыларын союһугар чилиэнинэн ылыллыбыта. 1939-1940 сс. Москвага айар командировкага сылдьыбыта, «Москватаагы стихтэр» диэн иккис хомуурунньугун бэлэмнээбитэ.
1940-1942 сс .Республикатаагы радио комитекка сахалыы литературнай биэрии редакторынан улэлээбитэ. Ага дойдун укемускуур Улуу сэриигэ барар бэбиэскэ туппута да, доруобуйатынан сыыллыбыта.
1944-1946 сс.Амма оройуонун «Социализм тутуута» хаьыатыгар эппиэттиир сэкэрэтээринэн, онтон «Кыымна» улэлээбитэ. 1942 сылтан Компартия чилиэнэ.
Зоя Михайловна Корнилова диэн Елуехумэттэн теруттээх кыыьы кэргэн ылбыта, оголоммотохтор. Дмитрий Таас 50-cсыллар сагаланыыларыгар айар улэтинэн ордук тахсыылаахтык дьарыктанан испитэ. «Кыьыл кемус хоруоп», «48-с дьиэ» уонна «Сырдык аартык» сэьэннэрин суруйбута. «Икки Тиит» диэн бэйэтин ологор хабааннаах романы суруйаары араас ыспыраапкалары уонна суруктары мунньубута. Суруйарыгар маннай Сургуутскай, Сольскай диэн ааттары ылына сылдьыбыта, онтон Таас диэн псевдонимы ылыммыта. «Ити естуекулэ таас буолбатах, ити туох да кирэ-хага сыстыбат, кимиэхэ да ньыланнаабат-хаптаннаабат бигэ-тага сымара таас. Мин сымара тааьы хайдах эрэ ордугургуу саныыр этим, ол иґин, арааьа, ааппар таллагым буолуо», – диэн аатын суолтатын быьаарбыта.
Дмитрий Таас айар талаана, улэлиир кудэгэ мунутуу сайдар кэмигэр, баара эрэ 37 сааьыгар, 1951 с. ыам ыйын 3 кунугэр Дьокуускай куоракка сэллик ыарыыттан елбутэ.
1964 с. биир дойдулаахпыт, Мэнэ-Хангаластан аан бастакынан ССРС Суруйааччыларын союґун чилиэнинэн буолбут, саха литературатыгар детективнэй жанры теруттээбит суруйааччы Дмитрий Самсонович Федоров – Дмитрий Таас тереебутэ 50 сылыгар Хорообут орто оскуолатыгар кини аата инэриллибитэ.
Победители профессиональных конкурсов Хорбутской СОШ:
1.Бугаева Мария Гаврильевна – учитель начальных классов, абсолютный победитель профессионального конкурса „Молодой педагог – 2010 “
2. Птицына Венера Валерьевна – учитель начальных классов,
3. Ильина Эльмира Афанасьевна – учитель английского языка, абсолютный победитель профессионального конкурса „Молодой педагог - 2019“ Мегино-Кангаласского улуса, абсолютный победитель профессионального конкурса „Молодой учитель года образовательного округа „Заречье -2019“.
4. Гаврильева Изабелла Алексеевна – учитель русского языка и литературы, абсолютный победитель профессионального конкурса „Молодой педагог - 2020“.
5. Шестакова Лена Егоровна – учитель биологии, химии, абсолютный победитель профессионального конкурса „Молодой педагог – 2022“,
6. Сергучева Ангелина Семеновна – победитель улусного конкурса „Педагог-психолог 2014“.
7. Босикова Наталья Васильевна – учитель изо, победитель улусного конкурса доп.образования „Сердце отдаю детям“, 21 февраля 2013г.
8. Трофимова Елизавета Егоровна – учитель якутского языка и литературы, победитель в номинации „За преданность“ в улусном конкурсе „Учитель года - 1998“, победитель улусного конкурса школьных кабинетов , победитель кабинета-лаборатории
9.Осипова Мария Анатольевна – учитель начальных классов, победитель улусного конкурса „Самый классный класс“, 2004г, занесена в Почетной книге „Лучший классный руководитель Мегино-Кангаласского улуса“.
10. Габышева А.Н.- учитель изо, РФ „Бастын учуутал“ конкурс кыайыылаага.
11. Тихонова Антонина Иннокентьевна – учитель национальной культуры, обладатель номинации „Учитель ученических признаний“, 1997г.
12. Шестакова Анна Петровна – учитель физики, победитель открытых уроков „Сельская школа 2003“.
13.Тастыгина Вера Васильевна – учитель английского языка,победитель конкурса проектов стационарных лагерей,
проект с/ лагеря „Хрустальный звон Барылас“, 2011г.
14. Сергучева Ирина Романовна – учитель якутского языка и литературы, обладатель номинации „Лучший урок“ на региональном конкурсе молодых учителей, 2011г.
15. Андреев Алексей Васильевич – учитель трудового обучения, победитель улусного смотра учебных мастерских, 1983г (из характеристики, составленной 11 февраля 1985 г.с печатью Хоробутской средней школы, подписями директора школы Афанасьева П.П.,, председателя ПК Сергучева Г.А.и секретаря ППО Кузьмина А.А.)
16. Катаева Октябрина Гаврильевна – учитель химии, победитель республиканского смотра учебных кабинетов, 1979г?.
17. Герасимова Светлана Александровна – учитель начальных классов,
18. Бугаева Виктория Николаевна – учитель начальных классов, обладатель номинации „Лучший урок“ в улусном конкурсе „Учитель года – 91“.
1.Бугаева Мария Гаврильевна – учитель начальных классов, абсолютный победитель профессионального конкурса „Молодой педагог – 2010 “
2. Птицына Венера Валерьевна – учитель начальных классов,
3. Ильина Эльмира Афанасьевна – учитель английского языка, абсолютный победитель профессионального конкурса „Молодой педагог - 2019“ Мегино-Кангаласского улуса, абсолютный победитель профессионального конкурса „Молодой учитель года образовательного округа „Заречье -2019“.
4. Гаврильева Изабелла Алексеевна – учитель русского языка и литературы, абсолютный победитель профессионального конкурса „Молодой педагог - 2020“.
5. Шестакова Лена Егоровна – учитель биологии, химии, абсолютный победитель профессионального конкурса „Молодой педагог – 2022“,
6. Сергучева Ангелина Семеновна – победитель улусного конкурса „Педагог-психолог 2014“.
7. Босикова Наталья Васильевна – учитель изо, победитель улусного конкурса доп.образования „Сердце отдаю детям“, 21 февраля 2013г.
8. Трофимова Елизавета Егоровна – учитель якутского языка и литературы, победитель в номинации „За преданность“ в улусном конкурсе „Учитель года - 1998“, победитель улусного конкурса школьных кабинетов , победитель кабинета-лаборатории
9.Осипова Мария Анатольевна – учитель начальных классов, победитель улусного конкурса „Самый классный класс“, 2004г, занесена в Почетной книге „Лучший классный руководитель Мегино-Кангаласского улуса“.
10. Габышева А.Н.- учитель изо, РФ „Бастын учуутал“ конкурс кыайыылаага.
11. Тихонова Антонина Иннокентьевна – учитель национальной культуры, обладатель номинации „Учитель ученических признаний“, 1997г.
12. Шестакова Анна Петровна – учитель физики, победитель открытых уроков „Сельская школа 2003“.
13.Тастыгина Вера Васильевна – учитель английского языка,победитель конкурса проектов стационарных лагерей,
проект с/ лагеря „Хрустальный звон Барылас“, 2011г.
14. Сергучева Ирина Романовна – учитель якутского языка и литературы, обладатель номинации „Лучший урок“ на региональном конкурсе молодых учителей, 2011г.
15. Андреев Алексей Васильевич – учитель трудового обучения, победитель улусного смотра учебных мастерских, 1983г (из характеристики, составленной 11 февраля 1985 г.с печатью Хоробутской средней школы, подписями директора школы Афанасьева П.П.,, председателя ПК Сергучева Г.А.и секретаря ППО Кузьмина А.А.)
16. Катаева Октябрина Гаврильевна – учитель химии, победитель республиканского смотра учебных кабинетов, 1979г?.
17. Герасимова Светлана Александровна – учитель начальных классов,
18. Бугаева Виктория Николаевна – учитель начальных классов, обладатель номинации „Лучший урок“ в улусном конкурсе „Учитель года – 91“.
Знатные люди, вошедшие в историю развития
1952с. кулун тутар ыйга ССКП КК уураагар ологуран, 1 Мэльдьэхси нэьилиэгин туерт колхуоьа (Куйбышев, Дмитров ааттарынан, „Кыьыл Сулус“ уонна „Уунуу“, Чалгаа нэьилиэгин Карл Маркс аатынан колхуоьа) холбоьоннор беденсуйбут Карл Маркс аатынан колхуос буолбута. Колхуос киин уьаайбатынан Хорообуту онорорго диэн колхуостаахтар уопсай мунньагынан уураах ылыммыттара.
Чалгаа начальнай оскуолатын 1953 сыллаахха Хорообукка кеьерен агалан тутарга быьаарбыттара. Бу боппуруоьу кетехпут, туруорсубут дьонунан оччотоогу нэьилиэк, колхуос салайааччылара – Птицын Иннокентий Дмитриевич, Иванов Илья Григорьевич, Пинигин Иннокентий Афанасьевич 1, Скрябин Василий Петрович, Скрябин Еремей Петрович, Яковлева Дария Дмитриевна буолбуттара
Хорообукка 4 кылаастаах оскуола 1953 – 1954 уерэх дьылыгар улэтин хойутааьына суох сагалаабыта:
1. Сэбиэдиссэйинэн Шишигин Василий Павлович 1953 – 1956 сылларга колхуос бырабылыанньатын солбуйааччы бэрэссэдээтэлинэн барыар диэри улэлээбитэ.
2. Андреев Николай Филиппович салгыы солбуйбута.
3. Игнатьев Павел Иванович Мас - Булгунньахтан сэбиэдиссэйинэн ананан кэлэн улэлиир.
Андреев Андрей Степанович 1956 – 1957 уерэх дьылыгар улэлии кэлбитэ. Кини „Бочуот знага“ орденнаах 20-тэн тахса сыл уопуттаах учуутал этэ.1965 с. диэри тохтоло суох бэриниилээхтик улэлээбитэ.
1956 сыллаахтан сэттэ кылаас иьинэн буттуун уерэхтээьин олохтоммута.Беденсуйбут колхуостар кииннэригэр 7 кылаастаах оскуолалар улэлииллэрэ олох ирдэбилэ буолбута. Хорообукка колхуос бырабылыанньатын тутуллан буппут сана дьиэтигэр I Мэлдьэхси 7 кылаастаах оскуолата диэн ааттанан 1958 – 1959 уерэх дьылыттан улэтин салгыыр.
4. Харитонов Василий Иванович 1958 – 1959 уерэх дьылыттан директорынан ананан улэлиир. Кини Якутскайдаагы учительскай институту бутэрээт I Мэлдьэхси оскуолатыгар бастаан саха тылын учууталынан улэлии кэлбитэ.Василий Иванович Ага дойдуну кемускуур Улуу сэрии кыттыылаага, офицер званиелаах эргиллибитэ.
1958 сыл ахсынньытыгар ССРС урдуку Сэбиэтин Президиума „Оскуола ологу кытта сибээьи бегергетер уонна ССРС-ка норуот уерэгириитин систематын сайыннарар туьунан“ сокуону ылыммыта. Бу сокуонна ологуран, иитэр – уерэтэр улэни ологу, производствоны кытта ыкса сибээстиир, огону улэгэ уьуйар хайысха ылыллыбыта.1960 - 1965 сылларга 11 кылаастаах производственнай уерэхтээьин киирбитэ.Бу кэмнэ оскуола директора Харитонов В.И., учууталлар Игнатьев П.И., Андреев А.В.,Андреев Н.Ф., Пономарев Е.К. уонна да атыттар оскуола материальнай базатын ханатыыга былааннаах улэни сагалыыллар:
• 1960 сыллаахха 100 кв. м. иэннээх мастерской;
• 1961 сыллаахха 150 кв. м. иэннээх оскуола салгааьына;
• 1962 – 1963 уерэх сылыгар 224 кв. м. иэннээх спортивнай саала;
• 1964 сыллаахха 24 кв. м. иэннээх оскуола моторнай станциятын дьиэтэ, 36 кв. м. иэннээх интернат ампаара тутуллубуттара.
Сыллата оскуолага уерэнэр ого ахсаана эбиллэринэн сана оскуола дьиэтэ тутуллара олох кердебулэ буолбута. Онон 1966 сыллаахха 320 миэстэлээх 1339 кв. м. иэннээх сана оскуола дьиэтин тутарга быьаарыллыбыта.
Сана оскуола тутуутун 1966 – 1968 сылларга тутуу анал биригээдэтин киэн билиилээх-керуулээх прораб - маастар Чахов Павел Иванович салайан улэлэппитэ. Сана армияттан кэлбит эдэр ыччат сурун куус буолбута, сааьыра барбыттар уонна кырдьагастар туора турбатахтара.1968 сыл кыьыныгар гос.комиссияга сана оскуола дьиэтэ туттарыллыбыта, дьиннээхтик улэгэ Сана дьыл кэнниттэн киирбит., уеруу урдэ аьагас этэ...
Оскуолага улэ-хамнас ситиьиилээхтик барарыгар, учууталлар олохсуйан улэлииллэригэр чааьынай уонна уопсай дьиэлэри тутуу кырата суох суолталаах.Эдэр учууталлар элбэхтэринэн учууталларга уопсай дьиэлэри тутуу соруга турбута. Ол иьин 1967 – 1968 сс. Сана маьынан 150 кв. м. иэннээх 4 квартиралаах дьиэ, 1970 сыллаахха 112 кв.м. иэннээх ус квартиралаах дьиэ онороору Мас Булгунньахтан урукку Кэлтэгэй Сыырдаах оскуола дьиэтин кеьерен агалан улэгэ киллэрбиттэрэ. Онон 14 сыл устата 2396 кв.м. иэннээх сана тутуу барбыта.Ити барыта учууталлар, тереппуттэр уонна оскуола уерэнээччилэрин тумсуулэрин олохтоох салалта ейеебутун тумугэр ситиьиллибитэ.
5. 1963–1964 уерэх дьылыттан оскуола орто буолбута. Хорообукка Мэлдьэхситтэн, Бэдьимэттэн, Сыымахтан, Техтуртэн уонна Харба-Атахтан оголор уерэнэ кэлэр буолбуттара.
Уерэтиигэ 60-70-с сылларга ССРС-ка экспериментальнай программаларынан улэлиир хайысха тутуьуллубута, новатор-учууталлар уопуттара таргаммыта. Ол курдук В.А. Сухомлинскай дойду биир бастынноватор-учууталын быьыытынан ССРС-ка эрэ буолбакка кыраныысса таьыгар тиийэ аатырбыта.Музыка эйгэтигэр Д.Б.Кабалевскай, эстетическэй иитиигэ Б.Н.Неменскэй программалара киэн билинммнм ылбыттара.70-80-с сылларга Ш.А.Амонашвили, И.П.Волков, Е.Н. Ильин, С.Н. Лысенкова, В.Ф.Шаталов, М.П.Щетинин уопуттарын куускэ таргатыы кэмнэрэ этилэр.
Хорообут орто оскуолатын педагогическай коллектива уерэтии-иитии улэтигэр сананы киллэриигэ атыттартан хаалсыбакка ылсан улэлээбитэ, оройуонна биллэр учугэй улэлээх учууталлар баар буолбуттара.Кинилэртэн Россия утуелээх учуутала Катаева О.Г. 1978 с.учууталлар Бутун Союзтаагы IIIсъезтэригэр кыттар урдук чиэскэ тиксибитэ. Октябрина Гаврильевна уерэтэр оголоро химия предметигэр ыытыллар оройуоннаагы, республиканскай олимпиадаларга бастыыллара, бириистээх миэстэлэртэн туспэт этилэр.1978-1988 сылларга Октябрина Гаврильевна директоры уерэтэр-иитэр улэгэ солбуйааччынан айымньылаахтык улэлээбитэ.
70-с сылларга оройуонна кабинетынан уерэтии тиьигэ олоххо куускэ киирбитэ. Биьиги оскуолабытыгар О.Г.Катаева тэрийбит химия кабинета оройуону ааьан республикага биллибитэ, кабинеты кере-истэ араас оройуоннартан учууталлар кэлэллэрэ, семинардар ыытыллыллара.
Уьулуччу айымньылаахтык улэлээбит учууталлартан биирдэстэринэн уруьуй уонна черчение учуутала Андреева (Габышева) Александра Николаевна буолар. Кини уруок тас еттугэр „Радуга“ диэн куруьуогу улэлэтэн хас да уонунан огону ойуулуур-дьуьуннуур искусство керуннэригэр уьуйбута, айымньылаахтык улэлээбитэ.Александра Николаевна улэтэ урдуктук сыаналаммыта – улэ Адбан аат III степеннээх орденынан нагараадаламмыта.
1987 сыллаахха А.Н.Габышева салайар „Радуга“ куруьуогун базатыгар ого художественнай оскуолата аьыллыбыта. Оскуола аьыллыытыгар угус сыратын ууран суурбутэ ССРС Культуратын туйгуна, „Бочуот знага“ орден кавалера Д.Д.Тихонов, оччолорго партком секретара. Уорэх са5аланыытыгар 22 ыллыллыбыт. 1989 с. ункуу кылааьа аьыллан, учууталынан анал уорэхтээх Габышева Г.М. улэлээбитэ. Уруьуй салаатыгар Габышева А.Н., Скрябин П.В., баян кылааьыгар Кривой рог-тан Шпак В.А. уорэппиттэрэ. Кэлин уруьуй салаатыгар Тихонова Е.П., Пинигин Э.И., Босиков Н.В., ункуу кылааьыгар Спиридонова С.А., Скрябина Ю.Ю. улэлээбиттэрэ.Оскуола тэриллиэхтэриттэн араас быыстапкаларга, конкурстарга кыттан угус ситиьиини а5албыттара.оскуола 10 сыл улэлээбит кэмигэр 66 о5о уорэнэн бутэрбитэ, бары соптоох идэлэрин талан, салгыы уорэнэн билигин араас эйгэ5э таьаарыылаахтык улэлии сылдьаллар.
Дмитрий Таас аатынан орто оскуолата ор сылларга кордообут, мунньуппут опытпупутугар оло5уран 2000 сылтан тогурук сыллаах онорон таьаарар тииптээх „Уран кэскилэ“ оскуола диэн теманан республиканскай экспрементальнай площадка буолан улэлиир.Бу оскуоланы тэрийии сыалынан буолбута- о5о духовнай, айар талааннарын сайыннарар, тогкрук сыллаах оскуола моделын онорон таьаарыы.Сана хайысханан, былааннаахтык, наука5а оло5уран улэлээьиннэ уоьээттэн научнай салачааччыларынан Кондратьев Петр Петрович уонна Пед.Академия проектора Обутова Аксинья Дмитриевна улэлэспиттэрэ.Сайынны оскуола Харыйылаах сайыллыкка 2 олорор дьиэ5э базанан улэлиир. Сыала: О5о талаанын, айар дьо5орун кружоктар, студиялар сайыннарыы. 2000сылтан 98 студия улэлээтэ.Атын оскуола о5олоро кэлэн сааскы, куьунну каникулларга заочнай оскуола5а дьарыктанан бараллара.ол курдук Амма, Чурапчы, Уус-Алдан, Мэнэ_Ханалас араас оскуоларыттан уорэнэн бараллара.
2008 сылтан директорынан Иннокентий Николаевич Тастыгин ананыа5ыттан агро хайысханы ылынан „Кыьыл сулус“ ГУ ОПХ базатыгар оскуола улэтин са5алаабыта.2009 сылтан научнай салайааччы Аржакова Александра Петровна илии баттааьыннаах биология уонна криолитозон Институтун кытта бииргэ улэлиир договор туьэрсиллибитэ.
Оскуола еттуттэн Сергучева А.С., Шишигина П.П.онорбут проектарын ситиьиилээхтик кемускээн улуус баьылыгын Гранын ылары ситиспиттэрэ. Грант харчытыгар моонньогон 4 араас сордун, араас плодово-ягоднай мастар рассадаларын Ботаническай садтан атыылаьан оскуола территориятыгар питомник онорон кэтээн керер научнай улэлэри оголор салайааччыларын кытта доклад онорон ситиьиилээхтик араас таьымнаах аагыыларга кытталлар.
Оскуола подсобнай хаьаайыстыбатыгар, бас билэр бааьыналарыгар хортуоппуйу, араас огуруот астарын ыьан сылын аайы оголор итии аьылыктарыгар елгем уунууну ылан бэйэтин хааччынан олорор.
Чалгаа начальнай оскуолатын 1953 сыллаахха Хорообукка кеьерен агалан тутарга быьаарбыттара. Бу боппуруоьу кетехпут, туруорсубут дьонунан оччотоогу нэьилиэк, колхуос салайааччылара – Птицын Иннокентий Дмитриевич, Иванов Илья Григорьевич, Пинигин Иннокентий Афанасьевич 1, Скрябин Василий Петрович, Скрябин Еремей Петрович, Яковлева Дария Дмитриевна буолбуттара
Хорообукка 4 кылаастаах оскуола 1953 – 1954 уерэх дьылыгар улэтин хойутааьына суох сагалаабыта:
1. Сэбиэдиссэйинэн Шишигин Василий Павлович 1953 – 1956 сылларга колхуос бырабылыанньатын солбуйааччы бэрэссэдээтэлинэн барыар диэри улэлээбитэ.
2. Андреев Николай Филиппович салгыы солбуйбута.
3. Игнатьев Павел Иванович Мас - Булгунньахтан сэбиэдиссэйинэн ананан кэлэн улэлиир.
Андреев Андрей Степанович 1956 – 1957 уерэх дьылыгар улэлии кэлбитэ. Кини „Бочуот знага“ орденнаах 20-тэн тахса сыл уопуттаах учуутал этэ.1965 с. диэри тохтоло суох бэриниилээхтик улэлээбитэ.
1956 сыллаахтан сэттэ кылаас иьинэн буттуун уерэхтээьин олохтоммута.Беденсуйбут колхуостар кииннэригэр 7 кылаастаах оскуолалар улэлииллэрэ олох ирдэбилэ буолбута. Хорообукка колхуос бырабылыанньатын тутуллан буппут сана дьиэтигэр I Мэлдьэхси 7 кылаастаах оскуолата диэн ааттанан 1958 – 1959 уерэх дьылыттан улэтин салгыыр.
4. Харитонов Василий Иванович 1958 – 1959 уерэх дьылыттан директорынан ананан улэлиир. Кини Якутскайдаагы учительскай институту бутэрээт I Мэлдьэхси оскуолатыгар бастаан саха тылын учууталынан улэлии кэлбитэ.Василий Иванович Ага дойдуну кемускуур Улуу сэрии кыттыылаага, офицер званиелаах эргиллибитэ.
1958 сыл ахсынньытыгар ССРС урдуку Сэбиэтин Президиума „Оскуола ологу кытта сибээьи бегергетер уонна ССРС-ка норуот уерэгириитин систематын сайыннарар туьунан“ сокуону ылыммыта. Бу сокуонна ологуран, иитэр – уерэтэр улэни ологу, производствоны кытта ыкса сибээстиир, огону улэгэ уьуйар хайысха ылыллыбыта.1960 - 1965 сылларга 11 кылаастаах производственнай уерэхтээьин киирбитэ.Бу кэмнэ оскуола директора Харитонов В.И., учууталлар Игнатьев П.И., Андреев А.В.,Андреев Н.Ф., Пономарев Е.К. уонна да атыттар оскуола материальнай базатын ханатыыга былааннаах улэни сагалыыллар:
• 1960 сыллаахха 100 кв. м. иэннээх мастерской;
• 1961 сыллаахха 150 кв. м. иэннээх оскуола салгааьына;
• 1962 – 1963 уерэх сылыгар 224 кв. м. иэннээх спортивнай саала;
• 1964 сыллаахха 24 кв. м. иэннээх оскуола моторнай станциятын дьиэтэ, 36 кв. м. иэннээх интернат ампаара тутуллубуттара.
Сыллата оскуолага уерэнэр ого ахсаана эбиллэринэн сана оскуола дьиэтэ тутуллара олох кердебулэ буолбута. Онон 1966 сыллаахха 320 миэстэлээх 1339 кв. м. иэннээх сана оскуола дьиэтин тутарга быьаарыллыбыта.
Сана оскуола тутуутун 1966 – 1968 сылларга тутуу анал биригээдэтин киэн билиилээх-керуулээх прораб - маастар Чахов Павел Иванович салайан улэлэппитэ. Сана армияттан кэлбит эдэр ыччат сурун куус буолбута, сааьыра барбыттар уонна кырдьагастар туора турбатахтара.1968 сыл кыьыныгар гос.комиссияга сана оскуола дьиэтэ туттарыллыбыта, дьиннээхтик улэгэ Сана дьыл кэнниттэн киирбит., уеруу урдэ аьагас этэ...
Оскуолага улэ-хамнас ситиьиилээхтик барарыгар, учууталлар олохсуйан улэлииллэригэр чааьынай уонна уопсай дьиэлэри тутуу кырата суох суолталаах.Эдэр учууталлар элбэхтэринэн учууталларга уопсай дьиэлэри тутуу соруга турбута. Ол иьин 1967 – 1968 сс. Сана маьынан 150 кв. м. иэннээх 4 квартиралаах дьиэ, 1970 сыллаахха 112 кв.м. иэннээх ус квартиралаах дьиэ онороору Мас Булгунньахтан урукку Кэлтэгэй Сыырдаах оскуола дьиэтин кеьерен агалан улэгэ киллэрбиттэрэ. Онон 14 сыл устата 2396 кв.м. иэннээх сана тутуу барбыта.Ити барыта учууталлар, тереппуттэр уонна оскуола уерэнээччилэрин тумсуулэрин олохтоох салалта ейеебутун тумугэр ситиьиллибитэ.
5. 1963–1964 уерэх дьылыттан оскуола орто буолбута. Хорообукка Мэлдьэхситтэн, Бэдьимэттэн, Сыымахтан, Техтуртэн уонна Харба-Атахтан оголор уерэнэ кэлэр буолбуттара.
Уерэтиигэ 60-70-с сылларга ССРС-ка экспериментальнай программаларынан улэлиир хайысха тутуьуллубута, новатор-учууталлар уопуттара таргаммыта. Ол курдук В.А. Сухомлинскай дойду биир бастынноватор-учууталын быьыытынан ССРС-ка эрэ буолбакка кыраныысса таьыгар тиийэ аатырбыта.Музыка эйгэтигэр Д.Б.Кабалевскай, эстетическэй иитиигэ Б.Н.Неменскэй программалара киэн билинммнм ылбыттара.70-80-с сылларга Ш.А.Амонашвили, И.П.Волков, Е.Н. Ильин, С.Н. Лысенкова, В.Ф.Шаталов, М.П.Щетинин уопуттарын куускэ таргатыы кэмнэрэ этилэр.
Хорообут орто оскуолатын педагогическай коллектива уерэтии-иитии улэтигэр сананы киллэриигэ атыттартан хаалсыбакка ылсан улэлээбитэ, оройуонна биллэр учугэй улэлээх учууталлар баар буолбуттара.Кинилэртэн Россия утуелээх учуутала Катаева О.Г. 1978 с.учууталлар Бутун Союзтаагы IIIсъезтэригэр кыттар урдук чиэскэ тиксибитэ. Октябрина Гаврильевна уерэтэр оголоро химия предметигэр ыытыллар оройуоннаагы, республиканскай олимпиадаларга бастыыллара, бириистээх миэстэлэртэн туспэт этилэр.1978-1988 сылларга Октябрина Гаврильевна директоры уерэтэр-иитэр улэгэ солбуйааччынан айымньылаахтык улэлээбитэ.
70-с сылларга оройуонна кабинетынан уерэтии тиьигэ олоххо куускэ киирбитэ. Биьиги оскуолабытыгар О.Г.Катаева тэрийбит химия кабинета оройуону ааьан республикага биллибитэ, кабинеты кере-истэ араас оройуоннартан учууталлар кэлэллэрэ, семинардар ыытыллыллара.
Уьулуччу айымньылаахтык улэлээбит учууталлартан биирдэстэринэн уруьуй уонна черчение учуутала Андреева (Габышева) Александра Николаевна буолар. Кини уруок тас еттугэр „Радуга“ диэн куруьуогу улэлэтэн хас да уонунан огону ойуулуур-дьуьуннуур искусство керуннэригэр уьуйбута, айымньылаахтык улэлээбитэ.Александра Николаевна улэтэ урдуктук сыаналаммыта – улэ Адбан аат III степеннээх орденынан нагараадаламмыта.
1987 сыллаахха А.Н.Габышева салайар „Радуга“ куруьуогун базатыгар ого художественнай оскуолата аьыллыбыта. Оскуола аьыллыытыгар угус сыратын ууран суурбутэ ССРС Культуратын туйгуна, „Бочуот знага“ орден кавалера Д.Д.Тихонов, оччолорго партком секретара. Уорэх са5аланыытыгар 22 ыллыллыбыт. 1989 с. ункуу кылааьа аьыллан, учууталынан анал уорэхтээх Габышева Г.М. улэлээбитэ. Уруьуй салаатыгар Габышева А.Н., Скрябин П.В., баян кылааьыгар Кривой рог-тан Шпак В.А. уорэппиттэрэ. Кэлин уруьуй салаатыгар Тихонова Е.П., Пинигин Э.И., Босиков Н.В., ункуу кылааьыгар Спиридонова С.А., Скрябина Ю.Ю. улэлээбиттэрэ.Оскуола тэриллиэхтэриттэн араас быыстапкаларга, конкурстарга кыттан угус ситиьиини а5албыттара.оскуола 10 сыл улэлээбит кэмигэр 66 о5о уорэнэн бутэрбитэ, бары соптоох идэлэрин талан, салгыы уорэнэн билигин араас эйгэ5э таьаарыылаахтык улэлии сылдьаллар.
Дмитрий Таас аатынан орто оскуолата ор сылларга кордообут, мунньуппут опытпупутугар оло5уран 2000 сылтан тогурук сыллаах онорон таьаарар тииптээх „Уран кэскилэ“ оскуола диэн теманан республиканскай экспрементальнай площадка буолан улэлиир.Бу оскуоланы тэрийии сыалынан буолбута- о5о духовнай, айар талааннарын сайыннарар, тогкрук сыллаах оскуола моделын онорон таьаарыы.Сана хайысханан, былааннаахтык, наука5а оло5уран улэлээьиннэ уоьээттэн научнай салачааччыларынан Кондратьев Петр Петрович уонна Пед.Академия проектора Обутова Аксинья Дмитриевна улэлэспиттэрэ.Сайынны оскуола Харыйылаах сайыллыкка 2 олорор дьиэ5э базанан улэлиир. Сыала: О5о талаанын, айар дьо5орун кружоктар, студиялар сайыннарыы. 2000сылтан 98 студия улэлээтэ.Атын оскуола о5олоро кэлэн сааскы, куьунну каникулларга заочнай оскуола5а дьарыктанан бараллара.ол курдук Амма, Чурапчы, Уус-Алдан, Мэнэ_Ханалас араас оскуоларыттан уорэнэн бараллара.
2008 сылтан директорынан Иннокентий Николаевич Тастыгин ананыа5ыттан агро хайысханы ылынан „Кыьыл сулус“ ГУ ОПХ базатыгар оскуола улэтин са5алаабыта.2009 сылтан научнай салайааччы Аржакова Александра Петровна илии баттааьыннаах биология уонна криолитозон Институтун кытта бииргэ улэлиир договор туьэрсиллибитэ.
Оскуола еттуттэн Сергучева А.С., Шишигина П.П.онорбут проектарын ситиьиилээхтик кемускээн улуус баьылыгын Гранын ылары ситиспиттэрэ. Грант харчытыгар моонньогон 4 араас сордун, араас плодово-ягоднай мастар рассадаларын Ботаническай садтан атыылаьан оскуола территориятыгар питомник онорон кэтээн керер научнай улэлэри оголор салайааччыларын кытта доклад онорон ситиьиилээхтик араас таьымнаах аагыыларга кытталлар.
Оскуола подсобнай хаьаайыстыбатыгар, бас билэр бааьыналарыгар хортуоппуйу, араас огуруот астарын ыьан сылын аайы оголор итии аьылыктарыгар елгем уунууну ылан бэйэтин хааччынан олорор.
Ими гордимся
Публикации педагогов
1. Хорообутортооскуолата, брошюра 1997с.
2. Шестакова А.П. Статьи: Индивидуализация и дифференциация при обучении физике. «Вестник алексеевских чтений», ЯГУ, 2001г.
3. «Үлэкиһиникиэргэтэр» Сборник 2004
4. Развитие эстетических вкусов учащихся через кружковую работу в условиях круглогодичной школы «Уран Кэскилэ». Васильева О.Е. Педагогический альманах, 2004г.
5. Уһуйарыралар 2004с.
6. Трофимова Е.Е., Птицына Т.И Өйдүүбүт, саныыбыт, ахтабыт. 2005г. к 100-летию Игнатьева П.И
7. Шестакова А.П. Дьоҥҥоанаммытдьоһунолох. 2005г. к 90-летию Андреева А.В.
8. Фестиваль исследовательских и творческих работ уч-ся Москва.2006г
9. Ильина С.Н., Катаева О.Г., Петрова А.Д., Петрова А.П. Хорообутортооскуолата. Якутск.2008.
10. Проект «Гражданско- правовое воспитание школьников», Васильева О.Е. брошюра МО РС (Я)
11. Золотой фонд кадров Родины – Республика Саха (Якутия) 2008г.
12. Материалы IV республиканской НПК «Кочневской чтения» с.Тулагино 03.12.11
13. Шаг в будущую профессию. Национальный фонд «Барҕарыы» Якутск.2011г.
14. «Саҥасүүрээннэр» Якутск. «Көмүөл» 2011г.
15. Опыт работы агрошколы. На примере Хоробутской СОШ с агропрофилемЛено-Амгинского междуречья РС (Я). Якутск.2012. Изд «Урааҥхай».
16. The Experience of the Khorobute Agro Profile School.Yakutsk. Uraanhay 2012.
17. Программа «Төрүтдьарык» и конспект занятий, проведенных учителями Птицыной В.В. Тастыгиной Е.В., Осиповой М.А., Бугаевой М.Г. в журнале «Бастакыүктэл» №4 2012г. г. Якутск
18. Статья о программе курса «Төрүтдьарык» для агрошкол. Журнал «Иитиикыһата» №4 2012
19. От ученических исследований до научных открытий. Якутск.2013г.
20. Тастыгина В.В. Краткий терминологический словарь по растениеводству на 4-х языках. Якутск. 2013г.
21. Учителя – воины. Составитель Санникова Е.И. 2013г.
22. К.Н. Дьячковскай – Туйаарыскайоҕоаймахдоҕоро. Трофимова Е.Е. 2015
23. Материалы VI Республиканской научно-практической конференции «Кочневские чтения» 5.12.2015г
24. Инновационная образовательная практика: «Военно – патриотические воспитание уч-ся в системе воспитательной работы в Хоробутской СОШ им. Дмитрия Таас». 2016. Якутск
25. Материалы Всероссийской научно-практической конференции школьников и педагогов «Кочневские чтения» 2.12.2017г
26. Статья «ХорообутортооскуолатыгарДьоруойаатынурдуктуктутабыт», Васильева О.Е., Птицына Е.И., журнал «Год Героя в Мегино – Кангаласском улусе»,2022г.
27. Статья «Экологическое воспитание по проекту «Харысхал»», Васильева О.Е.,Сергина А.В., журнал «Мэнэ – Кэскилэ», 2022г.
2. Шестакова А.П. Статьи: Индивидуализация и дифференциация при обучении физике. «Вестник алексеевских чтений», ЯГУ, 2001г.
3. «Үлэкиһиникиэргэтэр» Сборник 2004
4. Развитие эстетических вкусов учащихся через кружковую работу в условиях круглогодичной школы «Уран Кэскилэ». Васильева О.Е. Педагогический альманах, 2004г.
5. Уһуйарыралар 2004с.
6. Трофимова Е.Е., Птицына Т.И Өйдүүбүт, саныыбыт, ахтабыт. 2005г. к 100-летию Игнатьева П.И
7. Шестакова А.П. Дьоҥҥоанаммытдьоһунолох. 2005г. к 90-летию Андреева А.В.
8. Фестиваль исследовательских и творческих работ уч-ся Москва.2006г
9. Ильина С.Н., Катаева О.Г., Петрова А.Д., Петрова А.П. Хорообутортооскуолата. Якутск.2008.
10. Проект «Гражданско- правовое воспитание школьников», Васильева О.Е. брошюра МО РС (Я)
11. Золотой фонд кадров Родины – Республика Саха (Якутия) 2008г.
12. Материалы IV республиканской НПК «Кочневской чтения» с.Тулагино 03.12.11
13. Шаг в будущую профессию. Национальный фонд «Барҕарыы» Якутск.2011г.
14. «Саҥасүүрээннэр» Якутск. «Көмүөл» 2011г.
15. Опыт работы агрошколы. На примере Хоробутской СОШ с агропрофилемЛено-Амгинского междуречья РС (Я). Якутск.2012. Изд «Урааҥхай».
16. The Experience of the Khorobute Agro Profile School.Yakutsk. Uraanhay 2012.
17. Программа «Төрүтдьарык» и конспект занятий, проведенных учителями Птицыной В.В. Тастыгиной Е.В., Осиповой М.А., Бугаевой М.Г. в журнале «Бастакыүктэл» №4 2012г. г. Якутск
18. Статья о программе курса «Төрүтдьарык» для агрошкол. Журнал «Иитиикыһата» №4 2012
19. От ученических исследований до научных открытий. Якутск.2013г.
20. Тастыгина В.В. Краткий терминологический словарь по растениеводству на 4-х языках. Якутск. 2013г.
21. Учителя – воины. Составитель Санникова Е.И. 2013г.
22. К.Н. Дьячковскай – Туйаарыскайоҕоаймахдоҕоро. Трофимова Е.Е. 2015
23. Материалы VI Республиканской научно-практической конференции «Кочневские чтения» 5.12.2015г
24. Инновационная образовательная практика: «Военно – патриотические воспитание уч-ся в системе воспитательной работы в Хоробутской СОШ им. Дмитрия Таас». 2016. Якутск
25. Материалы Всероссийской научно-практической конференции школьников и педагогов «Кочневские чтения» 2.12.2017г
26. Статья «ХорообутортооскуолатыгарДьоруойаатынурдуктуктутабыт», Васильева О.Е., Птицына Е.И., журнал «Год Героя в Мегино – Кангаласском улусе»,2022г.
27. Статья «Экологическое воспитание по проекту «Харысхал»», Васильева О.Е.,Сергина А.В., журнал «Мэнэ – Кэскилэ», 2022г.
Коллективное фото
