История возникновения образования в 2-ом тыллыминском наслеге.
Тыллыминский 2-й* (с. Хатылыма)
МБОУ "Хатылыминская НОШ - Д/С"
История
Во II Тыллыминском наслеге в местности Улахан Күрүө в 1932 году открылась начальная школа. Школу открыл Афанасьев Иван Михайлович.
С 1940г. она перенесена в местность Хатылыма – в центральный поселок колхоза.
В 1937-38 учебные годы 3 учителя обучали в 4-х группах 78 учащихся. Школа там работала до 1962г. Контингент учащихся и имущества были переданы I Тыллыминской школе. Директором работал Семен Дмитриевич Алексеев.
В 1932-1940 года школа носила имя Петра Никифорова. Он был первым, который организовал комсомольскую ячейку в Заречных районах.
Количество учащихся в учебные годы колебалось от 71 до 145 человек. Например, в 1933-34 уч. гг. в 4-х группах 136 учащихся обучали 4 учителя. В 1935 -36 уч.г. 2 учителя обучали 71 учащихся.
В 1936-37 уч. гг. в начальных классах обучалось 81 учащихся. Их учили 2 учителя, а в 5-7 классах обучались 64 человека при 4-х учителях.
Затем с 1956-1957 учебного года назначили директором школы заслуженного учителя ЯАССР, отличника образования РСФСР Варламова Иннокентия Андреевича.
Он работал над собственной методикой обучения слогу и артикуляции. Поэтому, значительно уменьшилось количество отставаний в классе на второй год.
Педагогическим составом работали:
1. Ксенофонтова Мария Афанасьевна
2. Обутова Анастасия Иннокентьевна
3. Назарова Наталья Игнатьевна
4. Никонорова Евдокия Константиновна
5. Иванова Мария Гаврильевна
6. Назаров Василий Михайлович
Школа была закрыта в 1969 году из-за нехватки детей. Работающие учителя расходятся по разным деревням.
В 1990г. В связи с восстановлением хозяйственных работ в неперспективных деревнях стали восстанавливать поселок. В нем открыли школу – сад. В 1990 -1996 учебный год в ней заведующей работала Григорьева Анастасия Афанасьевна при 3-х учителях 2-х воспитателях. Учащихся в школе было 14 человек и 20 детей в саду. С 1996 - 2022 гг. директором школы работала Дмитриева Валентина Николаевна.
Затем с 1956-1957 учебного года назначили директором школы заслуженного учителя ЯАССР, отличника образования РСФСР Варламова Иннокентия Андреевича.
С 1940г. она перенесена в местность Хатылыма – в центральный поселок колхоза.
В 1937-38 учебные годы 3 учителя обучали в 4-х группах 78 учащихся. Школа там работала до 1962г. Контингент учащихся и имущества были переданы I Тыллыминской школе. Директором работал Семен Дмитриевич Алексеев.
В 1932-1940 года школа носила имя Петра Никифорова. Он был первым, который организовал комсомольскую ячейку в Заречных районах.
Количество учащихся в учебные годы колебалось от 71 до 145 человек. Например, в 1933-34 уч. гг. в 4-х группах 136 учащихся обучали 4 учителя. В 1935 -36 уч.г. 2 учителя обучали 71 учащихся.
В 1936-37 уч. гг. в начальных классах обучалось 81 учащихся. Их учили 2 учителя, а в 5-7 классах обучались 64 человека при 4-х учителях.
Затем с 1956-1957 учебного года назначили директором школы заслуженного учителя ЯАССР, отличника образования РСФСР Варламова Иннокентия Андреевича.
Он работал над собственной методикой обучения слогу и артикуляции. Поэтому, значительно уменьшилось количество отставаний в классе на второй год.
Педагогическим составом работали:
1. Ксенофонтова Мария Афанасьевна
2. Обутова Анастасия Иннокентьевна
3. Назарова Наталья Игнатьевна
4. Никонорова Евдокия Константиновна
5. Иванова Мария Гаврильевна
6. Назаров Василий Михайлович
Школа была закрыта в 1969 году из-за нехватки детей. Работающие учителя расходятся по разным деревням.
В 1990г. В связи с восстановлением хозяйственных работ в неперспективных деревнях стали восстанавливать поселок. В нем открыли школу – сад. В 1990 -1996 учебный год в ней заведующей работала Григорьева Анастасия Афанасьевна при 3-х учителях 2-х воспитателях. Учащихся в школе было 14 человек и 20 детей в саду. С 1996 - 2022 гг. директором школы работала Дмитриева Валентина Николаевна.
Затем с 1956-1957 учебного года назначили директором школы заслуженного учителя ЯАССР, отличника образования РСФСР Варламова Иннокентия Андреевича.
Анастасия Афанасьевна ГРИГОРЬЕВА,
Первый директор школы-сад,
Почетный работник общего образования РФ
Отличник образования РС(Я)
Заслуженный работник образования РС(Я)
Осенью с 1990 года Хатылыминская начальная школа – сад начала работу.
Летом меня назначили директором школы - сад, совхоз предоставил нам четырех квартирный дом в школу – сад. Должна была пройти реконструкция здания. Егоров Егор Васильевич бригадир собрал бригаду из жителей села Хатылыма и до учебного месяца реконструировали здание. Жители села очень ждали открытие школы - сад, поэтому всей силой помогали. Все лето Елена Николаевна Васильева, Александра Семеновна Игнатьева устраивали субботники. Всей силой закончили ремонт внутренней отделки.
Управление образование предоставил нам средства для покупки доски, парты, детские кроватки, шкафы для хранения игрушек, гардеробные кабинки, полки для горшков, кухонные инвентари, столы и стулья были сделаны из тяжелого материала ДСП. Я, как директор школы собрала всю необходимую мебель, и принадлежности для работы школы и транспортным средством помогал завхоз для перевозки вещей. И во всем все начиналось начало работы было очень много и в этом нам помогали управляющий Хатылыминским отделением Спиридонов Гаврил Васильевич, бригадир Спиридонова Матрена Семеновна с утра до вечера помогали нам. Я в это время работала с документацией для открытия школы и решала вопросы с кадрами. В то время у меня был полугодовалый ребенок и мне приходилось оставлять его у родных. Мы выезжали ранним утром в г. Якутск, чтобы успеть на паром, так как в то время проезд через реку Лена было малочисленным, стояли большие очереди.
Первым нашим учителем была Аргунова Надежда Васильевна – учитель начальных классов с большим опытом, она была назначена управлением образования. Второго учителя нам не нашли. 31 августа мы с трудом перевели местную жительницу Тимофееву Антонину Владимировну, которая училась на заочном отделении к учителю русского языка, и в первый день сентября в классе начался учебный год с полноценным преподаванием. Малокомплектная школа-сад была укомплектована штатом учителей.
Первыми учениками были в 1 классе Афанасьев Вася, Дмитриева Вера, Ксенофонтова Куннэй еще к нам приезжали с участка Улуу То5ой Васильев Миша из участка Кыты Баалы Михайлова Еля, Михайлова Ира.
В детском саду детей было много Аргунова Вера, Маша, Афанасьева Настя, Васильева Сардаана, Алена, Григорьева Надя, Дмитриева Лина, Дмитриев Дима, Местников Андрей, Спиридонова Куннэй, Тимофеев Стасик, Слава они были первыми детьми нашей школы – сад. Воспитателями работали Солдатова арина Иннокентьевна, Ильина Тамара Василевна, помощниками воспитателя Павлова Августа Афанасьевна, Саввина Анна Васильевна, поваром была Афанасьева Варвара Романовна. Варвара Романовна была очень ответственным работником, во всем помогала и поддерживала меня.
Большую помощь в открытии школы - сада оказали управляющий Отделением Спиридонов Гаврил Васильевич, бригадир Спиридонова Матрена Семеновна, директор клуба Васильева Елена Николаевна, председатель Тыллымского сельсовета Игнатьева Татьяна Николаевна. С гордостью хочу представить самым главным помощником, советником, рабочим и шофером своего мужа Григорьева Николая Ивановича, который не был штатным работником школы-сад.
В конце первого учебного года, в 1991 году в живописном месте на берегу озера организовали большой ысыах. Варвара Романовна Афанасьева специально для нашего ысыаха приготовила очень вкусный кумыс. Пригласили гостей из Ломтуки. Все были одеты в традиционный якутский наряд и соблюдались все обряды праздника.
Учительницу Надежду Васильевну первый год посадили в одну большую комнату в западном углу школы-сада. На следующий год завхоз выделил для учителей одну квартиру в 4-х квартирном доме. И она там жила вместе с воспитателем.
На второй год обучения дети учившиеся в Ломтуке, перешли в нашу школу в 3 класс Трофимов Кеша и Трофимова Римма, в 2 класс Ксенофонтов Женя. В школе стало больше детей и наша работа стала более эффективной, содержание мероприятий стало более широким и активным.
Педагог с богатым опытом в воспитании детей Полина Николаевна стала воспитателем, подняла уровень школы - сада, воспитание детей дошкольного возраста вышло на новый уровень, наши дети приняли участие во всех конкурсах и мероприятиях, проводимых в улусных этапах, мы завоевали доверие и надежду родителей.
В 1995 году количество учащихся увеличилось с каждым годом, и к открытию 5 класса я пригласила учительницу Дмитриеву Валентину Николаевну, работавшую в Чюйинской школе.
Осенью 1997 года, после семи лет директорства в этой школе, мы переехали в Чурапчинский район. В то время школа-сад обучала и воспитывала детей, работала с полным штатом и 7 классами.
Летом меня назначили директором школы - сад, совхоз предоставил нам четырех квартирный дом в школу – сад. Должна была пройти реконструкция здания. Егоров Егор Васильевич бригадир собрал бригаду из жителей села Хатылыма и до учебного месяца реконструировали здание. Жители села очень ждали открытие школы - сад, поэтому всей силой помогали. Все лето Елена Николаевна Васильева, Александра Семеновна Игнатьева устраивали субботники. Всей силой закончили ремонт внутренней отделки.
Управление образование предоставил нам средства для покупки доски, парты, детские кроватки, шкафы для хранения игрушек, гардеробные кабинки, полки для горшков, кухонные инвентари, столы и стулья были сделаны из тяжелого материала ДСП. Я, как директор школы собрала всю необходимую мебель, и принадлежности для работы школы и транспортным средством помогал завхоз для перевозки вещей. И во всем все начиналось начало работы было очень много и в этом нам помогали управляющий Хатылыминским отделением Спиридонов Гаврил Васильевич, бригадир Спиридонова Матрена Семеновна с утра до вечера помогали нам. Я в это время работала с документацией для открытия школы и решала вопросы с кадрами. В то время у меня был полугодовалый ребенок и мне приходилось оставлять его у родных. Мы выезжали ранним утром в г. Якутск, чтобы успеть на паром, так как в то время проезд через реку Лена было малочисленным, стояли большие очереди.
Первым нашим учителем была Аргунова Надежда Васильевна – учитель начальных классов с большим опытом, она была назначена управлением образования. Второго учителя нам не нашли. 31 августа мы с трудом перевели местную жительницу Тимофееву Антонину Владимировну, которая училась на заочном отделении к учителю русского языка, и в первый день сентября в классе начался учебный год с полноценным преподаванием. Малокомплектная школа-сад была укомплектована штатом учителей.
Первыми учениками были в 1 классе Афанасьев Вася, Дмитриева Вера, Ксенофонтова Куннэй еще к нам приезжали с участка Улуу То5ой Васильев Миша из участка Кыты Баалы Михайлова Еля, Михайлова Ира.
В детском саду детей было много Аргунова Вера, Маша, Афанасьева Настя, Васильева Сардаана, Алена, Григорьева Надя, Дмитриева Лина, Дмитриев Дима, Местников Андрей, Спиридонова Куннэй, Тимофеев Стасик, Слава они были первыми детьми нашей школы – сад. Воспитателями работали Солдатова арина Иннокентьевна, Ильина Тамара Василевна, помощниками воспитателя Павлова Августа Афанасьевна, Саввина Анна Васильевна, поваром была Афанасьева Варвара Романовна. Варвара Романовна была очень ответственным работником, во всем помогала и поддерживала меня.
Большую помощь в открытии школы - сада оказали управляющий Отделением Спиридонов Гаврил Васильевич, бригадир Спиридонова Матрена Семеновна, директор клуба Васильева Елена Николаевна, председатель Тыллымского сельсовета Игнатьева Татьяна Николаевна. С гордостью хочу представить самым главным помощником, советником, рабочим и шофером своего мужа Григорьева Николая Ивановича, который не был штатным работником школы-сад.
В конце первого учебного года, в 1991 году в живописном месте на берегу озера организовали большой ысыах. Варвара Романовна Афанасьева специально для нашего ысыаха приготовила очень вкусный кумыс. Пригласили гостей из Ломтуки. Все были одеты в традиционный якутский наряд и соблюдались все обряды праздника.
Учительницу Надежду Васильевну первый год посадили в одну большую комнату в западном углу школы-сада. На следующий год завхоз выделил для учителей одну квартиру в 4-х квартирном доме. И она там жила вместе с воспитателем.
На второй год обучения дети учившиеся в Ломтуке, перешли в нашу школу в 3 класс Трофимов Кеша и Трофимова Римма, в 2 класс Ксенофонтов Женя. В школе стало больше детей и наша работа стала более эффективной, содержание мероприятий стало более широким и активным.
Педагог с богатым опытом в воспитании детей Полина Николаевна стала воспитателем, подняла уровень школы - сада, воспитание детей дошкольного возраста вышло на новый уровень, наши дети приняли участие во всех конкурсах и мероприятиях, проводимых в улусных этапах, мы завоевали доверие и надежду родителей.
В 1995 году количество учащихся увеличилось с каждым годом, и к открытию 5 класса я пригласила учительницу Дмитриеву Валентину Николаевну, работавшую в Чюйинской школе.
Осенью 1997 года, после семи лет директорства в этой школе, мы переехали в Чурапчинский район. В то время школа-сад обучала и воспитывала детей, работала с полным штатом и 7 классами.
Анастасия Афанасьевна ГРИГОРЬЕВА,
Первый директор школы-сад,
Почетный работник общего образования РФ
Отличник образования РС(Я)
Заслуженный работник образования РС(Я)
Знаменитые люди вошедшие в историю развития
Афанасьев Иван Михайлович Первооткрыватель школы 1932г.
Афанасьев Семен Михайлович Первый директор школы.
Варламов Иннокентий Андреевич Заслуженный учитель ЯАССР, отлиник образования РСФСР. Учитель – энтузиаст, добился Республиканскую экпрементальную площадку
Григорьева Анастасия Афанасьевна Первый директор школы-сад, Почетный работник общего образования РФ, Отличник образования РС(Я), Заслуженный работник образования РС(Я)
Ксенофонтова Полина Николаевна. Ветеран труда Подняла уровень школы - сада, воспитание детей дошкольного возраста вышло на новый уровень.
Дмиртриева Валентина Николаевна. Отличнтик образования РС(Я), почетный ветеран пед. труда РС(Я), Грамота РФ, почетный гражданин с. Хатылыма.
Выпускники с высокими результатами, достижениями
Ими гордится школа
Уваровская В.И. Экстрасенс международного класса, магистр народной медицины, почетный гражданин Мегино-Кангаласского улуса
Степанов И.И. Народный артист РС(Я) и России, лауреат имени П.А.Ойунского, Почетный гражданин Мегино-Кангаласского улуса
Григорьев Н.И. Ветеран ВОВ
Никифоров С.О. Писатель - фронтовик, участник ВОВ.
Лукин М.В. Первый профессиональный художник Якутии.
Ксенофонтов К.Н. Кавалер ордена трудового Красного знамени, заслуженный работник народного хозяйства РС(Я), почетный гражданин Мегино – Кангаласского улуса
Спиридонов И.П. Заслуженный работник народного хозяйства, почетный гражданин Мегино-Кангаласского улуса и г.Якутска, кавалер ордена “Знак почета”, “Дружбы народов”.
Спиридонов Г.В. Ветеран труда РС(Я), отличник культуры РС(Я), почетная старейшина РС(Я), ветеран сцены, почетный гражданини Мегино-Кангаласского района, почетный гражданин IIТыллыминского наслега.
Спиридонова М.С. Ветеран труда РС(Я), Заслуженный работник сельского хозяйства РС(Я),почетный гражданин IIТыллыминского наслега.
Дмиртриева В. Н. Отличнтик образования РС(Я), почетный ветеран пед. труда РС(Я), Грамота РФ, почетный гражданин IIТыллыминского наслега.
Ксенофонтова П. Н. Ветеран труда РС(Я)
Игнатьева Е.Н. Отличник потреб кооперации России.
Афанасьев Владимир Александрович Отличник милиции, отличник полиции, отличник ГИБДД, старший лейтенант, участник боевых действий, участник ингушо асетинском конфликте, медаль за храбрость и участника ВД
Тимофеев Станислав Валерьевич Победитель скачек на призы Главы Якутии из Мегино-Кангаласского улуса. Лучший тренер РС(Я) в 2022г., лауреат “Сахаада спорт” по национальным видам спорта 2022г.
Лукачевская (Петрова) Зинаида Марковна - Арчылаана Автор песен, лауреат IIстепени, приз зрительских симпатий Республиканского фестиваля - конкурса молодых исполнителей якутской эстрадной песни “Туой Хайа - 2023”, 2016 г -2017г участник популярного проекта “Саҥа Ырыа”, номинант национальной премии “Үрдэл – 2019”.
Цой Екатерина Петровна -Нагрудной знак "Отличник молодежной политики республики Саха (Якутия)" -Почетный знак «За активную работу в студенческих отрядах» -Молодежная общероссийская общественная организация «Российские Студенческие Отряды» -Благодарственное письмо Главы Республики Саха (Якутия) Егора Афанасьевича Борисова -Серебряный нагрудной знак вожатых РС(Я) «Синяя птица». Образование: 2010 г. - 2015 г. Северо-восточный федеральный университет им. М.К. Аммосова (диплом с отличием)
Лукина Ньургуйаана Васильевна 2012-2016гг СВФУ им МК Аммосова бакалавриат 2017-2021гг военный комиссариат Мегино-Кангаласского и Усть-Алданского улусов РС(Я) старший помощник военнного комиссара.
Лукина Туяра Васильевна 2014-2018ггНациональный исследовательский университет Москвоский энергетический институт бакалавриат 2018-2020гг Национальный исследовательский университет Москвоский энергетический институт магистратура
Спиридонов Максим Максимович Призер XXI Спартакиады "Игры Манчаары" по мас-реслингу.
Коллективное фото
Фотогалерея
Ахтыылар
Күндү аҕабыт, ВАРЛАМОВ ИННОКЕНТИЙ АНДРЕЕВИЧ
1956−1969 сс. Хаатылыма начаалынай оскуолатын дириэктэрэ.
РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна, Саха АССР үөрэ5ириитин үтүөлээх учуутала,
Мэҥэ-Хаҥалас улууһун бочуоттаах олохтоо5о, Чурапчы көһөрүллүүтүн кыттыылаа5а.
Педагогическай үлэ бэтэрээнэ.
Биһиги аҕабыт, Иннокентий Андреевич, 1924 с. бала5ан ыйын 15 күнүгэрЧурапчы оройуонугар Мугудай нэһилиэгэр төрөөбүтэ. 1940 c. Чурапчы педучилищетын үөрэнэн бүтэрбитэ. Чурапчы көһөрүллүүтүн кыттыылааҕа, 1942−1946 сс. Эдьигээн оройуонугар Сыалаах, Лииндэ начальнай оскуолаларыгар учууталлаабыта. 1946−48 cc. Лоомтука начальнай оскуолатын учуутала. 1947−49 сс. Бүтэйдээх 7 кылаастаах оскуолатын учуутала.1949−56 сс. Доллу начальнай оскуолатын директора. 1952 с. Партия уонна Правительство кини сыралаах үлэтин үрдүктүк сыаналаан РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна знагынан наҕараадалаабыта.1956−1969 сс. Хаатылыма начаалынай оскуолатын директора уонна наар бастакы кылаастары үөрэтэрэ. Үөрэтэр оҕолоро, олох кылгас кэм иһинэн ааҕар, суруйар буолаллара. Буукубаны үөрэтиигэ бэйэтэ айбыт, олох туспаньымалаах этэ. Аҕабыт- сүрүн үөрэтиитин сыалынан, оҕонү кылааска иккис сылын хаалбатын туһугар кыһаллара уонна оннугу ирдиирэ. Уруоктарын ыарырҕатар оҕолору көрөн, бэрэбиэркэлээн баран уруок кэнниттэн, хос уруокка хаалларан, тугу үөрэппиттэрин чиҥэтэн, оҕо хайаан да билиэхтээх диэн ону өйдөтөн баран тэйэрэ. Ити үөрэтэр ньымаларын Мэҥэ-Хаҥалас үөрэҕин салаата улаханнык биһирээбитэ уонна өрөспүүбүлүкэҕэ, Иннокентий Андреевич уопутун тарҕатарга, экспериментальнай былаһаакка тэрийэн, араас оскуолалартан учууталлар Хаатылыма начаалынай оскуолатыгар кини үлэтин кэлэн куруук билсиһэллэрэ, уопут атастаһан, сэргээн бараллара. Аҕабыт, 1964 сыллаахха «Ростов-на-Дону» куоракка норуот үөрэҕириитин үлэһиттэрин съеһигэр дэлэгээтинэн талыллан Саха сириттэн хаһыа да буолан сылдьыбыттара. Уонна ити сыл, Саха АССР оскуолаларын үөрэҕириитин Үтүөлээх учуутала аатын сүкпүтэ.
Оскуола иһэ-таһа ып-ыраас, күөҕүнэн чэлгийэр, сибэкки арааһа оскуоланы киэргэтэллэрэ. Онно бииргэ үлэлиир коллегата, биология учуутала Елизавета Егоровна Ефимова өҥөтө сүрдээх улахан. Аҕабыт — таксидермист буолан, бэйэтин баҕатынан, айылҕа сэдэх кыылларын, көтөрдөрүн чуучулаларын оҥорон оскуолатыгар баай ис хоһоонноох музей тэрийбитэ. Ону таһынан учууталлар бары тыыннаах муннугу тэрийсэннэр хоруолуктары, холууптары иитэннэр оскуола оҕолорун үөрдэллэрэ. Оҕолор онтон астынан, бэйэлэрэ көрөн-истэн ол кыыллары улаатыннаран көмөлөһөллөрө, бүөбэйдииллэрэ.Саас уонна күһүн оскуолаҕа оһоххо оттуллар мастары эрбээһин, сааһылааһын үлэтигэр оҕо барыта тахсан учууталларбытын кытта бииргэ көхтөөхтүк үлэлиирбит.
Билигин санаатахха, сүрдээх инникини өтө көрөр, оҕолор билиилэрэ хаҥыырыгар кыһаллар, сиэр-майгы, үлэҕэ дьоҕур, кэрэҕэ-үтүөҕэ тардыһыыны көҕүлүүр эбит биһиги аҕабыт үлэтэ.
Хаатылыма оскуолатыгар эдэр учууталлар — ол курдук соҕурууттан Ярославскай уобаластан, Переяславль куораттан нуучча кыыһа -Шеланова Валентина Григорьевна кэлэн начальнай кылаас оҕолорун олус үчүгэйдик нууччалыы ааҕарга, суруйарга үөрэппитэ. Онтон Сидор Дорофеевич уонна Пелагея Николаевна Федоровтар, Марфа Иннокентьевна Варламова-Самойлова, Анастасия Иннокентьевна Обутова-Харитонова, Евдокия Константиновна Никаноровакэлэн араас сылларга үлэлээн ааспыттара.
1965−1969 сылларга эксперимент быьыытынан вспомогательнай маҥнайгы кылааһы арыйан оҕолору үөрэппитэ. Олох улахан сыратын ууран туран ол оҕолору ааҕар, суруйар дьоҕурдарын сайыннарар туһугар күүскэ үлэлээбитэ.
1962 сыллаахха сайыццы каникул кэмигэр Минздрав уураа5ынан, трахоманы суох оцорор медицинскэй лааҕыр аһыллансайын устата, Хаатылыма начальнай оскуолатыгар үлэлээбитэ. Онно лааҕыр начальнигынан аҕабыт, Варламов Иннокентий Андреевич, фельдшеринэн ийэбит, Агафья Семеновна ананан үлэлээбиттэрэ. Республика араас оройуоннарыттан лааҕыр сезонун устата оскуола саастаах уонна эдэр да дьоннор, кэлэн харахтарын эмтэтэн бараллара. Ол лааҕыр үс ый устата ситиһиилээхтик үлэлээбитин түмүгүнэн трахоманан ыалдьааччы дьон ахсаана лаппа аччаабыта. Лааҕыр үлэтин үрдуктук сыаналаанСаха АССР Министрдэри Сэбиэтэ уонна доруобуйа харыстабылын Министерствота Иннокентий Андреевиһы, аҕабытын,"За ликвидацию трахомы" диэн именной суруктаах кыһыл көмүс хары чаһытынан наҕараадалаабыта. Итиннэ ийэбит, Агафья Семеновна фельдшер быһыытынан үтүө суобастаахтык үлэлээбитэ үчүгэй түмүктэри аҕалбыта.
Бу хойукку сылларга дылы ол лааҕырга сылдьан эмтэнэн үтүөрбүт оҕолор, билигин уже сааһырбыт дьоннор, махтаналлара.
Аҕабыт, Иннокентий Андреевич, ийэбит Агафья Семеновна нэһилиэк общественнай олоҕор олус активнайдык кытталлара. Онтон культура уонна спорт эстафетатыгар кыттан аҕабыт тэрийбит шумовой оркестрыгар (ложканы, тацас сууйар дуосканы, бөппүрүөк эрбиини да туһаналлара)бэйэтэ гармошкаҕа, мандолинаҕа, ийэбит гитараҕа да мандолинаҕа да балалайкаҕа да оонньууллара. Кэнсиэрдэргэ сценкаҕа ситиһиилээхтик кытталлара.
1969 сыллаахха Хаатылыма оскуолата малокомплектнай диэн сабыллыбыта, онон РОНО аҕабытын Мэлдьэхси Суолатыгар Мас Булгунньах начальнай оскуолатыгар директорынан анаан, Хаатылыматтан көспүппүт.
Биһиги аҕабыт, барыта 37 сыл үөрэх салаатыгар үлэлээбитэ. Ол иһиттэн 29 сыл начальнай оскуолаларга директордаабыта. Ону таһынан араас өрүттээх общественнай үлэлэртэнтуора турбакка олус бэриниилээхтик үлэлээбитэ: ол курдук ити араас сыллартухары үлэлээбит оскуолаларыгар сайыццы каникул кэмигэр лааҕырдары тэрийэн начальнигынан-17 сыл, партийнай тэрилтэ сэкэрэтээринэн -12 сыл, олохтоох общественность сэбиэтин бэрэссэдээтэлинэн -20 сыл, лекторскай группа салайааччытынан -30 сыл, лавочнай хамыыһыйа бэрэссэдээтэлинэн- 40 сыл, норуотунай сэтээтэлинэн -20 сыл, олохтоох сэбиэт депутатынан — 20 сыл, быыбар хамыыһыйатын бэрэссэдээтэлинэн -40 сыл үтүө суобастаахтык, үрдук ситиһиилээхтик үлэлээбитэ.
1969−78 сс Мас Булгунньах начальнай оскуолатыгардиректор.
1978−79 сс Мас Булгунньах 5 кылаастаах оскуолатын учуутала.
1979 сыллаахха бочуоттаах сынньалаҥҥа тахсыбыта.
Кини үлэтэ РОНО, ГУНО, ЯАССР, РСФСР Бочуотунай грамоталарынан, Махтал суруктарынан элбэх төгүл бэлиэтэммитэ.
Биһиги, Варламовтар, улахан дьиэ кэргэн тапталлаах аҕабыт, Иннокентий Андреевич, күндү ийэбитинээн, Герой Ийэ, Агафья Семеновналыын, 11 оҕону төрөтөн, улаатыннаран, олох киэҥ аартыгар үктэннэрбиттэрэ. Оҕолор үөрэхтэнэн, ыал буолан, элбэх сиэннэри, хос сиэннэри бэлэхтээн, дьоһун-мааны дьоннорбут ааттарын ааттатан араас оройуоннарынан, куораттарынан тарҕанан үлэлии, үөрэнэ олоробут. Аны сиэннэр, хос сиэннэр улаатан эһээлэрин, эбээлэрин, хос эһээлэрин, хос эбээлэрин ааттарын ааттатан, үтүө үлэһит дьон буолуохтара, олох салҕанар.
Киэн тутта, сүгүрүйэ махтанабыт дьоһун мааны төрөппүттэрбитигэр
Иннокентий Андрееви, Агафья Семеновна Варламовтар- оҕолоро
Суола -Мэлдьэхси бөһ.
Алтынньы ый.2023 сыл.
Күндү аҕабыт, ВАРЛАМОВ ИННОКЕНТИЙ АНДРЕЕВИЧ
1956−1969 сс. Хаатылыма начаалынай оскуолатын дириэктэрэ.
РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна, Саха АССР үөрэҕириитин үтүөлээх учуутала, Мэҥэ-Хаҥалас улууһун бочуоттаах олохтооҕо, Чурапчы көһөрүллүүтүн кыттыылааҕа, Педагогическай үлэ бэтэрээнэ.
Биһиги аҕабыт, Иннокентий Андреевич, 1924 с. бала5ан ыйын 15 күнүгэрЧурапчы оройуонугар Мугудай нэһилиэгэр төрөөбүтэ. 1940 c. Чурапчы педучилищетын үөрэнэн бүтэрбитэ. Чурапчы көһөрүллүүтүн кыттыылааҕа, 1942−1946 сс. Эдьигээн оройуонугар Сыалаах, Лииндэ начальнай оскуолаларыгар учууталлаабыта. 1946−48 cc. Лоомтука начальнай оскуолатын учуутала. 1947−49 сс. Бүтэйдээх 7 кылаастаах оскуолатын учуутала.1949−56 сс. Доллу начальнай оскуолатын директора. 1952 с. Партия уонна Правительство кини сыралаах үлэтин үрдүктүк сыаналаан РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна знагынан наҕараадалаабыта.
1956−1969 сс. Хаатылыма начаалынай оскуолатын директора уонна наар бастакы кылаастары үөрэтэрэ. Үөрэтэр оҕолоро, олох кылгас кэм иһинэн ааҕар, суруйар буолаллара. Буукубаны үөрэтиигэ бэйэтэ айбыт, олох туспаньымалаах этэ. Аҕабыт- сүрүн үөрэтиитин сыалынан, оҕонү кылааска иккис сылын хаалбатын туһугар кыһаллара уонна оннугу ирдиирэ. Уруоктарын ыарырҕатар оҕолору көрөн, бэрэбиэркэлээн баран уруок кэнниттэн, хос уруокка хаалларан, тугу үөрэппиттэрин чиҥэтэн, оҕо хайаан да билиэхтээх диэн ону өйдөтөн баран тэйэрэ. Ити үөрэтэр ньымаларын Мэҥэ-Хаҥалас үөрэҕин салаата улаханнык биһирээбитэ уонна өрөспүүбүлүкэҕэ, Иннокентий Андреевич уопутун тарҕатарга, экспериментальнай былаһаакка тэрийэн, араас оскуолалартан учууталлар Хаатылыма начаалынай оскуолатыгар кини үлэтин кэлэн куруук билсиһэллэрэ, уопут атастаһан, сэргээн бараллара. Аҕабыт, 1964 сыллаахха «Ростов-на-Дону» куоракка норуот үөрэҕириитин үлэһиттэрин съеһигэр дэлэгээтинэн талыллан Саха сириттэн хаһыа да буолан сылдьыбыттара. Уонна ити сыл, Саха АССР оскуолаларын үөрэҕириитин Үтүөлээх учуутала аатын сүкпүтэ.
Оскуола иһэ-таһа ып-ыраас, күөҕүнэн чэлгийэр, сибэкки арааһа оскуоланы киэргэтэллэрэ. Онно бииргэ үлэлиир коллегата, биология учуутала Елизавета Егоровна Ефимова өҥөтө сүрдээх улахан. Аҕабыт — таксидермист буолан, бэйэтин баҕатынан, айылҕа сэдэх кыылларын, көтөрдөрүн чуучулаларын оҥорон оскуолатыгар баай ис хоһоонноох музей тэрийбитэ. Ону таһынан учууталлар бары тыыннаах муннугу тэрийсэннэр хоруолуктары, холууптары иитэннэр оскуола оҕолорун үөрдэллэрэ. Оҕолор онтон астынан, бэйэлэрэ көрөн-истэн ол кыыллары улаатыннаран көмөлөһөллөрө, бүөбэйдииллэрэ.Саас уонна күһүн оскуолаҕа оһоххо оттуллар мастары эрбээһин, сааһылааһын үлэтигэр оҕо барыта тахсан учууталларбытын кытта бииргэ көхтөөхтүк үлэлиирбит.
Билигин санаатахха, сүрдээх инникини өтө көрөр, оҕолор билиилэрэ хаҥыырыгар кыһаллар, сиэр-майгы, үлэҕэ дьоҕур, кэрэҕэ-үтүөҕэ тардыһыыны көҕүлүүр эбит биһиги аҕабыт үлэтэ.
Хаатылыма оскуолатыгар эдэр учууталлар — ол курдук соҕурууттан Ярославскай уобаластан, Переяславль куораттан нуучча кыыһа -Шеланова Валентина Григорьевна кэлэн начальнай кылаас оҕолорун олус үчүгэйдик нууччалыы ааҕарга, суруйарга үөрэппитэ. Онтон Сидор Дорофеевич уонна Пелагея Николаевна Федоровтар, Марфа Иннокентьевна Варламова-Самойлова, Анастасия Иннокентьевна Обутова-Харитонова, Евдокия Константиновна Никаноровакэлэн араас сылларга үлэлээн ааспыттара.
1965−1969 сылларга эксперимент быьыытынан вспомогательнай маҥнайгы кылааһы арыйан оҕолору үөрэппитэ. Олох улахан сыратын ууран туран ол оҕолору ааҕар, суруйар дьоҕурдарын сайыннарар туһугар күүскэ үлэлээбитэ.
1962 сыллаахха сайыццы каникул кэмигэр Минздрав уураа5ынан, трахоманы суох оцорор медицинскэй лааҕыр аһыллансайын устата, Хаатылыма начальнай оскуолатыгар үлэлээбитэ. Онно лааҕыр начальнигынан аҕабыт, Варламов Иннокентий Андреевич, фельдшеринэн ийэбит, Агафья Семеновна ананан үлэлээбиттэрэ. Республика араас оройуоннарыттан лааҕыр сезонун устата оскуола саастаах уонна эдэр да дьоннор, кэлэн харахтарын эмтэтэн бараллара. Ол лааҕыр үс ый устата ситиһиилээхтик үлэлээбитин түмүгүнэн трахоманан ыалдьааччы дьон ахсаана лаппа аччаабыта. Лааҕыр үлэтин үрдуктук сыаналаанСаха АССР Министрдэри Сэбиэтэ уонна доруобуйа харыстабылын Министерствота Иннокентий Андреевиһы, аҕабытын,"За ликвидацию трахомы" диэн именной суруктаах кыһыл көмүс хары чаһытынан наҕараадалаабыта. Итиннэ ийэбит, Агафья Семеновна фельдшер быһыытынан үтүө суобастаахтык үлэлээбитэ үчүгэй түмүктэри аҕалбыта.
Бу хойукку сылларга дылы ол лааҕырга сылдьан эмтэнэн үтүөрбүт оҕолор, билигин уже сааһырбыт дьоннор, махтаналлара.
Аҕабыт, Иннокентий Андреевич, ийэбит Агафья Семеновна нэһилиэк общественнай олоҕор олус активнайдык кытталлара. Онтон культура уонна спорт эстафетатыгар кыттан аҕабыт тэрийбит шумовой оркестрыгар (ложканы, тацас сууйар дуосканы, бөппүрүөк эрбиини да туһаналлара)бэйэтэ гармошкаҕа, мандолинаҕа, ийэбит гитараҕа да мандолинаҕа да балалайкаҕа да оонньууллара. Кэнсиэрдэргэ сценкаҕа ситиһиилээхтик кытталлара.
1969 сыллаахха Хаатылыма оскуолата малокомплектнай диэн сабыллыбыта, онон РОНО аҕабытын Мэлдьэхси Суолатыгар Мас Булгунньах начальнай оскуолатыгар директорынан анаан, Хаатылыматтан көспүппүт.
Биһиги аҕабыт, барыта 37 сыл үөрэх салаатыгар үлэлээбитэ. Ол иһиттэн 29 сыл начальнай оскуолаларга директордаабыта. Ону таһынан араас өрүттээх общественнай үлэлэртэнтуора турбакка олус бэриниилээхтик үлэлээбитэ: ол курдук ити араас сыллартухары үлэлээбит оскуолаларыгар сайыццы каникул кэмигэр лааҕырдары тэрийэн начальнигынан-17 сыл, партийнай тэрилтэ сэкэрэтээринэн -12 сыл, олохтоох общественность сэбиэтин бэрэссэдээтэлинэн -20 сыл, лекторскай группа салайааччытынан -30 сыл, лавочнай хамыыһыйа бэрэссэдээтэлинэн- 40 сыл, норуотунай сэтээтэлинэн -20 сыл, олохтоох сэбиэт депутатынан — 20 сыл, быыбар хамыыһыйатын бэрэссэдээтэлинэн -40 сыл үтүө суобастаахтык, үрдук ситиһиилээхтик үлэлээбитэ.
1969−78 сс Мас Булгунньах начальнай оскуолатыгардиректор.
1978−79 сс Мас Булгунньах 5 кылаастаах оскуолатын учуутала.
1979 сыллаахха бочуоттаах сынньалаҥҥа тахсыбыта.
Кини үлэтэ РОНО, ГУНО, ЯАССР, РСФСР Бочуотунай грамоталарынан, Махтал суруктарынан элбэх төгүл бэлиэтэммитэ.
Биһиги, Варламовтар, улахан дьиэ кэргэн тапталлаах аҕабыт, Иннокентий Андреевич, күндү ийэбитинээн, Герой Ийэ, Агафья Семеновналыын, 11 оҕону төрөтөн, улаатыннаран, олох киэҥ аартыгар үктэннэрбиттэрэ. Оҕолор үөрэхтэнэн, ыал буолан, элбэх сиэннэри, хос сиэннэри бэлэхтээн, дьоһун-мааны дьоннорбут ааттарын ааттатан араас оройуоннарынан, куораттарынан тарҕанан үлэлии, үөрэнэ олоробут. Аны сиэннэр, хос сиэннэр улаатан эһээлэрин, эбээлэрин, хос эһээлэрин, хос эбээлэрин ааттарын ааттатан, үтүө үлэһит дьон буолуохтара, олох салҕанар.
Киэн тутта, сүгүрүйэ махтанабыт дьоһун мааны төрөппүттэрбитигэр
Иннокентий Андрееви, Агафья Семеновна Варламовтар- оҕолоро
Суола -Мэлдьэхси бөһ.
Алтынньы ый.2023 сыл.
Үйэ-саас тухары Эн аатыҥ ааттаннын Күндү Бастакы Учууталым-
Иннокентий Андреевич Варламов.
Мин, Слободчикова-Варфоломеева Евдокия Дмитриевна, 1951 сыл, ахсынньы 31 күнүгэр Лоомтука5а төрөөбүтүм.
Хаатылыма начальнай оскуолатыгар 8 сааспынтуоларбаркиирбитим.Ийэмсаҥа былааччыйа, маҥан фартук, мацан манжетка ылан үс ыйы быһа долгуйа кэтэспитим, бастакы кылааска киирэрбин.
Бу бэҕэһээ курдук өйдүүбүн, бастакы учууталым Иннокентий Андреевич кылааска киирэн кэлбитин, кини үөрбүт, бэһиэлэй майгылаах, оҕолорго ураты сыһыаннаах, чахчы үөһэттэн айдарыылаах үөрэтээччи, уһуйааччы этэ. Кини атын учууталлартан олох ураты көрүүлээх этэ диэн бэлиэтиэхпин баҕарабын. Миигин кытта, маамам бииргэ төрөөбүт быраата Клим Алексеев үөрэммитэ, улахан менингит ыарыыттан үтүөрэн турбут оҕо мөлтөхтүк саҥарара. Ону Иннокентий Андреевич пионерскай этэрээккэ барабанщигынан анаабыта.Ону атын учууталлар уонна төрөппүттэр утаран саҥарбыттарын өйдүүбүн. Сатаан да саҥарбат диэн туората сатаабыттарын Иннокентий Андреевич олох утарбыта. Маннык оҕо инники күөҥҥэ сырыттаҕына табыллар, бэйэтин итэҕэс санаммат диэн кыыһыран булгуччулаахтык эппитэ. Онтон миигин пионерскай этэрээт председателинэн оҥорбута. Мин линейка иннигэр тахсан кыайан саҥарбат этим, олох улаханнык кэлэҕэйдиир буолан атын оҕо отчуоппун кэпсиирэ. Эмиэ ити,Иннокентий Андреевич туспа иитиитин биир көрүҥэ буолуохтаах. Клим кэлин улаатан сааһын тухары айан суолун, муоста тутуутугар урдүк ситиһиилээхтик олоҕун бүтэһик күнүгэр диэри үлэлээбитэ. Мин ийэм оскуолаҕа уборщица-истопник диэн үлэҕэ үлэлээбитэ. Онно тэҥҥэ сылдьыһан көрөр этим: хайдах оскуола дьиэтин, ис-тас үлэтин дьаһайа, кере-истэ үлэлиирин.Өйбөр оннук хаалбыт... Биьи ийэбит Хаатылыма балыыһатыгар бырааппытын Ильяны оҕолонон сыттаҕына Агафья Семеновна биһигини ыҥыран аһатар этэ. Онтон Елизавета Егоровна ас, күөрчэх, алаадьы игин аҕалар этэ. Биһиги буоллаҕына күнү быһа тыа саҕатыгар оонньуур этибит...
Оскуолаҕа иккис уруок кэнниттэн хайаан да эбиэт, арыылаах саахардаах килиэп уонна итии чэй. Ону барытын повар Аграфена Уваровская уонна кылааска дьуһуурунайынан анаммыт оҕолор тиийэн көмөлөһөр этибит, “ улахан маама” диэн ааттыырбыт.
Арай биирдэ, учууталым Иннокентий Андреевич ырыа уруогар, ким ханнык ырыаны билэрий, илиигитин уунуҥ эрэ диэбитигэр, мин сразу илиибин ууннум.Дьэ эрэ, туран ыллаа эрэ диэбитэ... Мин туран ыллаатым ..Сүрэхпин долгутан гитара тыаһыыр, Сэгэриим түүн буолан санньыйа... диэн истэхпинэ, сөөп, чэ, олор диэбитэ. Ону мин ситэ ыллаабатым диэн испэр хомойдум быһыылаах... Тоҕо ситэ ыллаппата буолуой, арааһа куһаҕаннык ыллаатым буолуо диэбит санаам баара... Онтон учууталым, арааһа улахан киһи ырыата диэтэҕэ буолуо... Ити ырыаны ким да оннук үөрэтэрин өйдөөбөппүн, ханна эрэ биирдэ истибиппин үтүктэр буолуохтаахпын... Билигин дьэ ити ырыаны ыллыыбын уонна ханна эрэ иһиттэҕим аайы аан бастаан оскуолаҕа уруокка ыллаабыппын саныыбын....
Хаатылымаҕа оскуолаҕа Милалыын акробатическай этюд оҥорор этибит. Хаатылыма эбэҕэ умнуллубат биир бэлиэ күнүнэн кытыастар кыһыл хаалтыстаах, кыһыл знамялаах, үтүө дьыалаҕа куруук бэлэммин диэн андаҕардаах, пионерскай костер тула ырыалаах пионерия күнэ этэ...
Оҕо сааһым саамай чаҕылхай, истиҥ дьонноро: Бастакы учууталым- Иннокентий Андреевич, Елизавета Егоровна Ефимова, поварбыт- Аграфена Уваровская, Иннокентий Андреевич кэргэнэ Агафья Семеновна- кини киэҥ-холку майгыта, аҕыйах саҥалаах, наар ас астыы сылдьарын өйдүүбүн, кинилэр истиц сыһыаннара оҕо санаабар миэхэ саамай ыраас холобур буолар.
Кэлин 1970 сыллаахха общепитка үлэлии сырыттахпына, Мэлдьэхси Суолатыгар устудьуоннар тутар этэрээттэрин сүлүөттэрэ буолбута, миигин кулуупка буфеты үлэлэтэ ыыппыттара. Үлэлии турдахпына учууталым оҕото- “биһиэхэ эбиэккэ кэлэ сылдьар үһүгүн” – диэн ыҥырбыта. Бастакы учууталым, кыһыл знамя курдук саныыр киһим дьиэтигэр киирэн кэлбиппэр миэхэ утары илиитин ууммутунан, үөрбүт аҕай этэ, мин бастыҥ үөрэнээччим Дуня тиийэн кэллээ... диэн үөрбүт харахтара олох умнуллубат. Үтүө санаалаах учууталым өрүү ыраас,чиэһинэй үлэһит буоларга иитэрэ, үлэлии-хамсыы сылдьарбыттан үөрүүтэ улахан этэ, көрүүй бу мин бастыҥ үөрэнээччим ... дии дии үөрбүтэ аҕай. Агафья Семеновна ас бөҕө астаабыт этэ.
Бастакы учууталбыт, Иннокентий Андреевич сырдык мөссүөнэ тулхадыйбатын, сүппэтин, Эн үөрэппит, сырдыкка сирдээбит үөрэнээччилэриҥ сүрэхтэригэр.
Үйэ-саас тухары Эн аатыҥ ааттаннын Күндү Бастакы Учууталым!
Иннокентий Андреевич атын учууталлартан уратыта... кэлин өйдөөбүтүм итэҕэстээх оҕо, мөлтөхтүк саҥарар, кэлэҕэй или бу дайаарка оҕото, бу тойон оҕото диэн араарбакка биир тэҥҥэ сылдьан үөрэниэхтээхтэр, элбэх билиини ылан инники олохторун сөпкө олороллоругар диэн көмөлөһүөхтээҕин чопчу өйдүүр-сыаналыыр, дьикти ураты талааннаах учуутал, Ол чахчы!
Билигин, мин оҕом, кыыһым, учууталлар учууталлара Инополис диэн куоракка университет үлэһитэ. Бастакы учууталым барахсан, Иннокентий Андреевич санаабыт санаатын, үтүө баҕатын мин кыыспар тириэрпиппин диэхпин сөп. Бу буолар Учуутал такайбыта, кэрэҕэ, үтүөҕэ сирдээн үөрэппитэ !
Оҕо сааһым биһигэ... Хаатылыма... Дьоҕудай... Дьэллэ... арҕаа ферма...Куула фермата, оскоулам дьиэтэ... аны тиийбэтим буолуо.. Кэргэним баарына сайын аайы Хаханан барытын кэрийэн, хонон. Сынньанан кэлэрбит... билигин онно ким илдьиэй... Майаҕа да тиийдэхпинэ даҕаны.... Кэргэним саас, күһүн аайы бултуура... Билигин аны түүлбэр эрэ көрөбүн...
Мин билигин Казань куоракка, Татарстан ыаллара буолан кыргыттарбынаан олоробун. Кыыһым Сардана Михайловна, кэргэнэ Семен Дмитриевич, сиэн кыыс Вика төрөппүттэрин кытта туспа олороллор.Кыргыттарым университетка үлэлииллэр. Түөрт саастаах, Василиса диэн хос сиэннээхпин, манна Татарстацца төрөөбүтэ.
Күндү бастакы учууталбыт, Иннокентий Андреевич, уонна Агафья Семеновна ааттара үйэлэргэ тулхадыйбатын!
Ахтыыны суруйдум
Евдокия Дмитриевна Слободчикова-Варфоломеева.
Хаатылыма начальнай оскуолатын биир бастыҥ үөрэнээччитэ.
Алтынньыый , 2023 сс.
Казань куорат.
Мин бастакы учууталым Варламов Иннокентий Андреевич.
Мин, Фекла Дмитриевна Варфоломеева, Хаатылымаҕа 1953 сыл, сэтинньи 16 күнүгэр төрөөбүппүн. Оробуочай дьиэ кэргэҥҥэ иккис оҕонон.
1961 сыллаахха Хаатылыма начальнай оскуолатыгар үөрэнэ киирбитим, дьонум мин оскуолаҕа киирэр буоламмын, быраатым ол сыл төрөөн, биһиги оскуола дьиэтигэр олорбуппут. Ийэм онно остуорастаабыта.
Мин бастакы учууталым Варламов Иннокентий Андреевич. Бастакы учууталым туһунан өйдөбүл билиҥҥэ дылы өйбөр-санаабар, сүрэхпэр иҥэ сылдьар. Ол курдук биһиги бастакы учууталбыт наһаа сымнаҕас, наһаа эйэҕэс, хаһан да кими да хаһыытаабытын бу диэн өйдөөбөппүн. Кылааска наар үөрэн-көтөн киирэр этэ. Туох баар уруоктары: ырыа буоллун, физкультура, уруһуй буоллун наар биир учуутал үөрэтэр этэ.Уруогун аахпатах, билбэтэх да оҕону мөхпөт этэ.Туспа тактикалаах, туспа миэтэттээх эбит билигин санаатахха. Уруогун аахпатах оҕону көтөҕөн ылар этэ уонна оҕом маладьыас, уруогун аахпатах, дьэ маладьыас диир уонна сылллаан ылара. Онтон ыла ол оҕо уруогун ааҕан, бэлэмнэммит буолар эбит этэ...
Мин оҕо сааһым Варламовтар дьиэ кэргэттэрин кытта ситимнээҕиттэн астынабын, үөрэбин. Ийэлэрэ Агафья Семеновна эмиэ наһаа сымнаҕас, үөрүнньэҥ, кими да мөҕөн хаһыытаабытын өйдөөбөппүн. Мин учуутал туһунан кинигэ аахтахпына наар өйбөр Иннокентий Андреевич уобараһа көстөр... Бастакы учууталым «А», «Б» диэн ааҕарга, суруйарга үөрэппитинэн киэн туттабын. Оскуолабытыгар бастакы продленка диэни тэрийбитэ, жетон диэн баара. Биһиги, эдьиийбинээн Дунялыын, үчүгэй үөрэнээччилэр буолан наар холобурга сылдьар этибит. Кэлин Иннокентий Андреевич слабай оҕолору хомуйан үөрэппитин истэр этим, онно кини хайаан да оҕолору сырдыкка, кэрэҕэ уһуйбут буолуохтаах.Дойдубут, Хаатылыма туһунан үчүгэй эрэ өйдөбүллээхпит. Оҕо сааспыт өйдөбүллэрэ Варламовтар дьиэ кэргэттэрин кытта сыһыаннааҕыттан үөрэбит, астынабыт эрэ. Уоллара Вариктон диафильм кердерерун, кэпсиирин билигин сааһыран олорон өйбүтүгэр бэйэтэ киинэ курдук көстөр. Мин Милалыын оонньуур этибит.Урут Хаатылымаҕа олорон Чурапчыга бараргытыгар Варик төрдүс кылааһы бүтэрбитэ быһыылаах, маамабытын кытта киирэн покаласпыта, ону муодар5аан кэпсэппиттэрин өйдүүбүн: тыы тоойуом дьэ солун бөҕөлөөх кэлээр диэбитэ маама, дьикти баҕайытык быраһаайдаспыта. Чурапчыттан кэлэн баран Милалаах кэпсээбиттэрэ олох бу баар курдук... Олох дойдубуттан тэйэн буолуо, уксун бу баардыы өйдүүбүн...хартыына курдук олорон хаалбыт....
Биһиги ийэбит, Алексеева Анна Николаевна 15 сааһыттан Ленин аатынан холхуоска үлэлээбит, Коммунистическай үлэ ударнига, тыыл бэтэрээнэ. Кэлин миигин кытта Тааттаҕа көһөн кэлэн сүөһү көрүүтүгэр үлэлээн эмиэ бастыҥнар ааттарыгар сылдьыбыта. Ийэм баарыгар чээйдии олорон , мин, Тихон, ийэм сотору сотору Хаатылымабытын ахтан наһаа астынан олорон санаан кэлэн кэпсэтээччибит. Аҕабыт Хаҥаластан төрүттээх Варфоломеев Дмитрий Петрович үксүн бултуу дойдутугар барааччы.
Кэргэним, Сивцев Тихон Иванович, эмиэ Иннокентий Андреевич үөрэнээччитэ, учугэй эрэ өйдөбүллээх. Кыра кылааска уөрэнэ сылдьан,сайын трахома лааҕыра аһыллан үлэлээбитигэр Агафья Семеновнаҕа эмтэммитин наһаа махталлаахтык истиҥник саныыр, ахтар.
Мин,кэлин улаатан үлэһитбуолан,Таатта улууһугар ветеринардаан уһуннук үлэлээбитим.Биирдэ икки күннээх тыа хаһаайыстыбатын конференциятыгар куоракка киирэ сылдьан Миланы көрсөн күнүс кэпсэтэбит аҕай, онтон үһүс күммэр түмүк кэннэ Мила дьиэтигэр илдьэ баран сырытыннаран чээйдэппитэ.
Учууталбыт, Иннокентий Андреевич туһунан өйдөбүл тыыннаахпыт тухары бэйэбитин кытта сылдьыһыа. Хаатылымабыт оскуолатын дьиэтэ билигин Ороссолуодаҕа көһөрүллэн турар, хам-түм сылдьан көрөн астынабыт, оҕо сааспытын санаан ааҺабыт...
Фекла Дмитриевна Варфоломеева
Бочуот уордьан кавалера,
П.А. Ойуунускай аатынан премия лауреата
Хаатылыматтан төрүттээх
Таатта улууһун, Кыйы бөһүөлэгин олохтооҕо.
Алтынньы ый 15 күнэ. 2023 сыл.Таатта.
