История возникновения образования в селе елечей
Алтанский (с. Елечей)
Елечейская C(к)ОШ-И им.Д.Ф.Назарова
Этапы развития
1881 с.
Подбельскай Саха сиригэр сыылкаҕа кэлэн, бастаан Боотурускай улууһугар олохсуйбут уонна байыаннай сулууспаҕа киирбит. Ол эрээри политическай буруйдаах маннык үлэҕэ ылыллара сыыһанан ааҕыллан, бу үлэттэн ууратыллыбыт уонна Мэҥэ улууһугар көһөрүллүбүт. Кини «Нуучча рабочайдарын хотугу союһа» диэн Ст. Халтурин, В.Обновскай тэрийбит союзтарын чилиэнэ.
1883 с.
«Намчыга сыллаахха балаҕан ыйыгар Степан Феохарины (грек төрүттээх), сэтинньи 30 күнүгэр Яков Колодкины аҕалбыттар. Степан Ильич Феохари – скульптор, талааннаах столяр, 26 саастаах эдэр киһини 1875 сыллаахха Россияҕа аан бастаан Засловскай тэрийбит рабочай тэрилтэтин сабыдыалынан норуоту батталтан босхолуур идеяны тарҕатар группаҕа үлэлээбитин иһин төһө да партията суоҕун иһин «социал-демократ» диэн ааттааннар ыраах Саха сиригэр аҕалбыттар. Колодкин Яков Михайлович Вологодскай губернияттан 27 саастааҕар олохтоох чиновниктары утары кыһыл тылынан үөхсэрин уонна охсуһарын иһин ыыппыттар. Намчыга 1883 сылтан биэс сыл олорон өлбүт.
1884 с.
Бааппый 1884 сыллаахха Екатерина Петровна Сарандович диэн сыылкаҕа кэлбит дьахтары кэргэн ылан Суон Тииккэ икки оҕоломмуттар, үһүс оҕолоро Вадим 1887 сыллаахха сэтинньи 25 күнүгэр төрүүр. Екатерина Сарандович 1883 сыллаахха буруйданан бары бырааба быһыллан 14 сыл 10 ый хаатырга үлэҕэ заводка анаммыт. Екатерина Киев генерал – губернатара уурааҕы уларытан Саха сиригэр 4 сылга ууруллан кэлбит. Киевтааҕы институт истээччитэ уонна народниктар хамсааһыннарын биир кыттыылааҕа этэ. Киев Харьков куорат түрмэлэриттэн народоволецтары күрэтэргэ кыттыспыт. Охрана илиитигэр түбэһэн да баран, Екатерина Сарандович санаатын түһэрбэтэх, суукка даҕаны буруйдаах курдук туттубатах. Кини олоҕун сыллара (1858 – 1934 сс.)
История возникновения
Коллектив школы
Өлөчөй эргин араас сыылынайдар олоро сылдьыбыттар.
Суон Тиитинэн, Түөтэй диэки уонна Намчы алаас тулатынан элбэх сыылынай олорбут. Намчы алааһын олоччу ылан от оттоон, сүөһү ииттэн, бурдук ыһан олорбуттар. Олохтоохтор кинилэри кытта билсэн, бурдугу сөбүлээн, хайдах үүннэрэргэ, астанарга уонна уһанарга үөрэммиттэр. Ордук нууччалыы дьиэни, нуучча оһоҕун биһирээн сатаан оҥорорго, кирпииччэ үктүүргэ үөрэммиттэр. Политсыылынайдар үөрэх- сайдыы суолугар үлэлэһэн олохтоох сахалары үөрэтэн инники олохторун түстээбиттэрэ. Ол иһин полити-ческай сыылынайдар ордук дириҥник ытыктанар эбиттэр.
Кинилэр ортолоругар политическай, холуобунай да буруйдаах сыылынайдар кэлбиттэр. Ол дьон быыһыгар бүрүстүүпүнньүктэр, куһаҕан майгылаах да дьоннор бааллара. Олохтоохтору кытта сорохторо бэрдэ суох сыһыаннаһаллара. Сорох ыалтан күүс өртүнэн түүрэйдээн, аһаан, астарын былдьаан, күүстэринэн ас хомуйан бараллара. Бэйэлэрин икки ардыгар охсуһан, иирсэллэрэ. Биир харса-хабыра суох, олус улахан бухатыыр көрүҥнээх , нуучча баарын Бордоохой Хонооһой диэн Өлөчөй киһитигэр киксэрэн охсуһуннарбыттар. Ону Бордооху киирээт да кулгааҕын туһаайыытынан охсон кууһуннарбыт. Киһитэ эһиллэн түһэн охтубут. Дөйүөрэн сытан баран нэһиилэ турбут. Онтон ыла олохтоохтору атаҕастаабат буолбут.
«Намчыга 1883 сыллаахха балаҕан ыйыгар Степан Феохарины (грек төрүттээх), сэтинньи 30 күнүгэр Яков Колодкины аҕалбыттар. Степан Ильич Феохари – скульптор, талааннаах столяр, 26 саастаах эдэр киһини 1875 сыллаахха Россияҕа аан бастаан Засловскай тэрийбит рабочай тэрилтэтин сабыдыалынан норуоту батталтан босхолуур идеяны тарҕатар группаҕа үлэлээбитин иһин төһө да партията суоҕун иһин «социал-демократ» диэн ааттааннар ыраах Саха сиригэр аҕалбыттар. Колодкин Яков Михайлович Вологодскай губернияттан 27 саастааҕар олохтоох чиновниктары утары кыһыл тылынан үөхсэрин уонна охсуһарын иһин ыыппыттар. Намчыга 1883 сылтан биэс сыл олорон өлбүт.
Гурович Яков Ефимович диэн Петербургтааҕы медицинскэй институт студена 1876 сыллаахха Казанскай площадка аан бастакы революцоннай ис хоһоонноох демонстрацияҕа активнай кыттыыны ылбытын иһин кэлбитэ.
Петерсон Александр Никитич Петербурга 1887 сыллаахха «Общество друзей» диэн кистэлэң тэрилтэҕэ сылдьан түбэспитэ.
Шепанскай Иосиф Людвигович Алтан нэһилиэгэр 1906 сылга диэри олорбут. Орлов аҕабыыт кыыһын Варвараны дойдутугар илдьэ барбыт.
Кинилэри Алтан нэһилиэгин кинээстэрэ кытаанах хонтуруолга туталлара. Кинээстэртэн көҥүлэ суох кэлии-барыы бобуллара. Хас биирдии киһиэхэ 6 солкуобай государственнай пособие көрүллэрэ.
Маны таһынан сир оҥостон, бурдук, оҕуруот ыһынан айахтарын ииттиниэхтээхтэрэ. Олохтоох дьону кытта сибээһэ суох, сири туһаммат дьон үксүгэр аччыктаан, хоргуйан ыарахан усулуобуйаҕа олорбуттара. Холобур, Шейва Хаимовна Шехтер-Доллер Киевтэн социал-демократ, 26 саастаах еврей дьахтара «6 солкуобай пособиеҕа кыайан олорор кыаҕым суох. Миигин Якутскай түрмэтигэр ылын» - диэн хаста да көрдөһөн төннүбүт.
Политсыылынайдар олохтоох нэһилиэнньэҕэ үчүгэйдик сыһыаннаһар, бэйэ-бэйэлэригэр көмөлөсүһэр эбиттэр. «Хаатырга уонна сыылка» диэн 1924 сыллаахха тахсыбыт политическай журнал 6-с нүөмэригэр 175 страницатыгар кэпсэнэрин курдук, Степан Феохара саха хараҥа норуотун ортотугар олорон сир оҥоһуутун, бурдук ыһыытын туһунан элбэх сүбэни биэрбит, нэһилиэнньэ дириҥ ытыктабылын ылбыт. Дойдутугар төннөрүгэр Иван Назаров (Омооннуур) оҕонньор Феохараҕа саха кыыннаах быһаҕын бэлэхтээбит. Оттон Феохари киниэхэ 2 уостаах доруоп саатын бэлэхтээбитэ Н.Ф.Слепцовка баар.
Кэлин советскай былаас буолтун кэннэ 1930 сыллаахха бастакы кулаактааһыҥҥа Ф.М.Слепцову кулаак оҥорбуттарын политсыылынайдар Степан Феохари, Петровка көмөтүн иһин уонна эрдэ бэйэтин баайыттан аккаастаммытын, колхозка киирбитин учуоттаан босхолообуттар. Нэһилиэнньэ олоҕор биллэр-көстөр суолу-ииһи 1881 сыллаахха Боотурускай улууска, онтон 1883-87 сс. Алтан нэһилиэгэр биһиги Өлөчөйбүтүгэр олорбут политсыылынай Папий Павлович Подбельскай хаалларбыт. Папий Павлович 1859 сыл Оренбург көбүөрүнэтигэр Окуневка дэриэбинэтигэр Павел Васильевич Подбельскай диэн аҕабыт кэргэнигэр төрөөбүт. Аҕалара дьиэтигэр улахан библиотекалаах эбит. Араас автордар, оччотооҕу инники күөҥҥэ сылдьар интеллигенция ортотугар уонна революционнай хабааннаах айымньылар кытта бааллара. Онно ол кэмҥэ бобуулаах Белинскэй, Герцен, Добролюбов, Чернышевскай кинигэлэрэ баарын ааҕан оҕо эрдэхтэн билсибиттэр. Бырааттарынаан Николай уонна Михаил буолан тугу эрэ сөбүлээбэтэхтэринэ утары турар суолга тураллара. Папий 1877 сылга дылы Уфимскай духовнай семинарияҕа үөрэммит. 1877 сыллаахха 6 кылааска Троицкай гимназияҕа көһөрүллэн үөрэммит. Аҕатын Павел Васильевиһы Троицк куоракка Свято – Троицкай (Уйскай) соборга анаан үлэлэтэ көһөрбүттэр.
Кини бырааттарынаан онон Троицкай уолаттар гимназияларыгар үөрэммиттэр. 18 cаастаах уол Папий, үөрэнэр VI кылааһыгар бииргэ үөрэнэр доҕотторугар түргэнник биллибитэ. Папий бэйэ сайдыытын куруһуогун тэрийбит. «Дьыала», «Билии», «Аҕа дойду туһунан суруйуулар», «Тыл» диэн сурунааллары суруттаран ааҕаллара. История, естествонание, политика, социология туһунан эбии ааҕан куруһуоктара политика диэки охтубуттара. Эдэр эрдэҕиттэн философияҕа киэҥ көрүүлэрдээх, тыл этии искусствотыгар олус дьоҕурдааҕын көрдөрөн, эбиитин хоһоон суруйар буолан, бииргэ үөрэнэр оҕолоругар аптарытыаттааҕа. Папий Подбельскай өссө Уфаҕа сылдьан революционнай тыыҥҥа иитиллэн, кружок кыттыылаахтара политическай хайысхаламмыттара. Папий Троицкай уолаттар гимназияларын революционнай кружок лидера (1880 сылга дылы) буолбута. Кружок кистэлэҥ библиотекалааҕа, доҕотторо уларсан ааҕаллара. Эдэр дьон самодержавия былааһын сөбүлээбэттэрэ. Ол куоракка, оннооҕор Уралы таһынан айдааны тардыбыта. Кружокка сылдьааччылар революционнай хамсааһыҥҥа Россияҕа улахан сабыдыалы оҥорбуттара. Подбельскай гимназияҕа бары предметтарга «5» сыанаҕа үөрэммит, кыһыл көмүс мэтээли ылбыта. Онтон Петербург университетыгар юридическай факультетка үөрэнэ киирбит.
Петербург университетын народовольческай түмсүүтүн активнай кыттыылааҕа. Студеннар ортолоругар бастыҥ лидер, кыттааччы, «Норуот көҥүлэ» бөлөх идеятын студеннар ортолоругар тарҕатааччы, куруһуок биир аптарытыаттаах салайааччыта буолбута. 1880 c. Петроградка рабочайдар ортолоругар революционнай агитацияны ыытааччылар диэн 85 киһи испииһэгэр баар. Подбельскай олорор дьиэтигэр рабочайдар бөлөхтөрө түмсэн сүбэлэһэллэр эбит. Студеннар бэйэлэрэ бырааптанан, мунньахтары көҥүл ыытыахтарын баҕараллара, бэйэ бэйэҕэ көмөлөһөр касса тэрийэр уонна ханнык баҕарар литератураны көҥүл ааҕыахтарын баҕараллара. Куруһуок кыттыылаахтара 1880 сыл олунньу ый 8 күнүгэр протест суруйбуттар. Подбельской доҕоро уонна бииргэ үөрэммит студент Лев Коган Бернштейн биир профессор доклад отчуотун истэн бу курдук суруйбут «Из отчета ясно: единодушные требования всех университетов оставлены без внимания … Нас хотят подавить не только насилием, но и хитростью…Но мы понимаем лживую политику правительства; ему не удастся остановить движение русской мысли обманом. Мы не позволим издеваться над собой: лживый и подлый Сабуров найдет в рядах интеллигенции своего мстителя!..»
Подбельскайы 1881 с. тохсунньуга рабочайдарга агитация ыыппытын уонна ити сыл олунньу 8 күнүнээҕи университет студеннарын бууннааһыннарын саҕана статсекретарь, норуот үөрэҕириитин министри Андрей Александрович Сабуровы толоруох буолан эрэннэрбит этиилэрин толорботоҕун иһин сирэйигэр сэрэтэ охсубутугар, тутуллан сууттаммыта уонна көскө кэлбитэ. Бу оччотооҕуга ханна да буолбатах хорсун хамсаныыны оҥорбута. Айдаан кэмигэр Папий табаарыстара бэйэлэрин прокламацияларын залга ыспыттара.
1881 с. Подбельскай Саха сиригэр сыылкаҕа кэлэн, бастаан Боотурускай улууһугар олохсуйбут уонна байыаннай сулууспаҕа киирбит. Ол эрээри политическай буруйдаах маннык үлэҕэ ылыллара сыыһанан ааҕыллан, бу үлэттэн ууратыллыбыт уонна Мэҥэ улууһугар көһөрүллүбүт. Кини «Нуучча рабочайдарын хотугу союһа» диэн Ст. Халтурин, В.Обновскай тэрийбит союзтарын чилиэнэ.
1883 сыл Өлөчөй олохтоохторугар ураты сылынан буолар, ити сыл политсыылынай Папий Павлович Подбельскай уонна кэлин кини кэргэнэ буолбут Екатерина Петровна Сарандович ссылкаҕа кэлэллэр.
Өлөчөйгө 1883-1887 сылларга сыылкаҕа кэлэн олорон Папий Павлович Подбельскай Суон Тииккэ (төһө эмэ оҕону үөрэтэллэрэ кытаанахтык бобулларын үрдүнэн) саха оҕолорун үрдүк үөрэххэ бэлэмниир сыалтан үрдэтиллибит тииптээх чааһынай оскуоланы аспыт.
Журнал «Каторга и ссылка» 1928 г статья В.В.Никифорова.
ЦГА ф,43и, опI, д.3, л.21; ф.43и, оп.2, д.9, л,41.
В.Ф.Афанасьев. Школа и развитие педагогической мысли в Якутии Якутск,1996 раздел7. Школа повышенного типа П.П.Подбельского, стр 72-73.
Суон Тиитинэн, Түөтэй диэки уонна Намчы алаас тулатынан элбэх сыылынай олорбут. Намчы алааһын олоччу ылан от оттоон, сүөһү ииттэн, бурдук ыһан олорбуттар. Олохтоохтор кинилэри кытта билсэн, бурдугу сөбүлээн, хайдах үүннэрэргэ, астанарга уонна уһанарга үөрэммиттэр. Ордук нууччалыы дьиэни, нуучча оһоҕун биһирээн сатаан оҥорорго, кирпииччэ үктүүргэ үөрэммиттэр. Политсыылынайдар үөрэх- сайдыы суолугар үлэлэһэн олохтоох сахалары үөрэтэн инники олохторун түстээбиттэрэ. Ол иһин полити-ческай сыылынайдар ордук дириҥник ытыктанар эбиттэр.
Кинилэр ортолоругар политическай, холуобунай да буруйдаах сыылынайдар кэлбиттэр. Ол дьон быыһыгар бүрүстүүпүнньүктэр, куһаҕан майгылаах да дьоннор бааллара. Олохтоохтору кытта сорохторо бэрдэ суох сыһыаннаһаллара. Сорох ыалтан күүс өртүнэн түүрэйдээн, аһаан, астарын былдьаан, күүстэринэн ас хомуйан бараллара. Бэйэлэрин икки ардыгар охсуһан, иирсэллэрэ. Биир харса-хабыра суох, олус улахан бухатыыр көрүҥнээх , нуучча баарын Бордоохой Хонооһой диэн Өлөчөй киһитигэр киксэрэн охсуһуннарбыттар. Ону Бордооху киирээт да кулгааҕын туһаайыытынан охсон кууһуннарбыт. Киһитэ эһиллэн түһэн охтубут. Дөйүөрэн сытан баран нэһиилэ турбут. Онтон ыла олохтоохтору атаҕастаабат буолбут.
«Намчыга 1883 сыллаахха балаҕан ыйыгар Степан Феохарины (грек төрүттээх), сэтинньи 30 күнүгэр Яков Колодкины аҕалбыттар. Степан Ильич Феохари – скульптор, талааннаах столяр, 26 саастаах эдэр киһини 1875 сыллаахха Россияҕа аан бастаан Засловскай тэрийбит рабочай тэрилтэтин сабыдыалынан норуоту батталтан босхолуур идеяны тарҕатар группаҕа үлэлээбитин иһин төһө да партията суоҕун иһин «социал-демократ» диэн ааттааннар ыраах Саха сиригэр аҕалбыттар. Колодкин Яков Михайлович Вологодскай губернияттан 27 саастааҕар олохтоох чиновниктары утары кыһыл тылынан үөхсэрин уонна охсуһарын иһин ыыппыттар. Намчыга 1883 сылтан биэс сыл олорон өлбүт.
Гурович Яков Ефимович диэн Петербургтааҕы медицинскэй институт студена 1876 сыллаахха Казанскай площадка аан бастакы революцоннай ис хоһоонноох демонстрацияҕа активнай кыттыыны ылбытын иһин кэлбитэ.
Петерсон Александр Никитич Петербурга 1887 сыллаахха «Общество друзей» диэн кистэлэң тэрилтэҕэ сылдьан түбэспитэ.
Шепанскай Иосиф Людвигович Алтан нэһилиэгэр 1906 сылга диэри олорбут. Орлов аҕабыыт кыыһын Варвараны дойдутугар илдьэ барбыт.
Кинилэри Алтан нэһилиэгин кинээстэрэ кытаанах хонтуруолга туталлара. Кинээстэртэн көҥүлэ суох кэлии-барыы бобуллара. Хас биирдии киһиэхэ 6 солкуобай государственнай пособие көрүллэрэ.
Маны таһынан сир оҥостон, бурдук, оҕуруот ыһынан айахтарын ииттиниэхтээхтэрэ. Олохтоох дьону кытта сибээһэ суох, сири туһаммат дьон үксүгэр аччыктаан, хоргуйан ыарахан усулуобуйаҕа олорбуттара. Холобур, Шейва Хаимовна Шехтер-Доллер Киевтэн социал-демократ, 26 саастаах еврей дьахтара «6 солкуобай пособиеҕа кыайан олорор кыаҕым суох. Миигин Якутскай түрмэтигэр ылын» - диэн хаста да көрдөһөн төннүбүт.
Политсыылынайдар олохтоох нэһилиэнньэҕэ үчүгэйдик сыһыаннаһар, бэйэ-бэйэлэригэр көмөлөсүһэр эбиттэр. «Хаатырга уонна сыылка» диэн 1924 сыллаахха тахсыбыт политическай журнал 6-с нүөмэригэр 175 страницатыгар кэпсэнэрин курдук, Степан Феохара саха хараҥа норуотун ортотугар олорон сир оҥоһуутун, бурдук ыһыытын туһунан элбэх сүбэни биэрбит, нэһилиэнньэ дириҥ ытыктабылын ылбыт. Дойдутугар төннөрүгэр Иван Назаров (Омооннуур) оҕонньор Феохараҕа саха кыыннаах быһаҕын бэлэхтээбит. Оттон Феохари киниэхэ 2 уостаах доруоп саатын бэлэхтээбитэ Н.Ф.Слепцовка баар.
Кэлин советскай былаас буолтун кэннэ 1930 сыллаахха бастакы кулаактааһыҥҥа Ф.М.Слепцову кулаак оҥорбуттарын политсыылынайдар Степан Феохари, Петровка көмөтүн иһин уонна эрдэ бэйэтин баайыттан аккаастаммытын, колхозка киирбитин учуоттаан босхолообуттар. Нэһилиэнньэ олоҕор биллэр-көстөр суолу-ииһи 1881 сыллаахха Боотурускай улууска, онтон 1883-87 сс. Алтан нэһилиэгэр биһиги Өлөчөйбүтүгэр олорбут политсыылынай Папий Павлович Подбельскай хаалларбыт. Папий Павлович 1859 сыл Оренбург көбүөрүнэтигэр Окуневка дэриэбинэтигэр Павел Васильевич Подбельскай диэн аҕабыт кэргэнигэр төрөөбүт. Аҕалара дьиэтигэр улахан библиотекалаах эбит. Араас автордар, оччотооҕу инники күөҥҥэ сылдьар интеллигенция ортотугар уонна революционнай хабааннаах айымньылар кытта бааллара. Онно ол кэмҥэ бобуулаах Белинскэй, Герцен, Добролюбов, Чернышевскай кинигэлэрэ баарын ааҕан оҕо эрдэхтэн билсибиттэр. Бырааттарынаан Николай уонна Михаил буолан тугу эрэ сөбүлээбэтэхтэринэ утары турар суолга тураллара. Папий 1877 сылга дылы Уфимскай духовнай семинарияҕа үөрэммит. 1877 сыллаахха 6 кылааска Троицкай гимназияҕа көһөрүллэн үөрэммит. Аҕатын Павел Васильевиһы Троицк куоракка Свято – Троицкай (Уйскай) соборга анаан үлэлэтэ көһөрбүттэр.
Кини бырааттарынаан онон Троицкай уолаттар гимназияларыгар үөрэммиттэр. 18 cаастаах уол Папий, үөрэнэр VI кылааһыгар бииргэ үөрэнэр доҕотторугар түргэнник биллибитэ. Папий бэйэ сайдыытын куруһуогун тэрийбит. «Дьыала», «Билии», «Аҕа дойду туһунан суруйуулар», «Тыл» диэн сурунааллары суруттаран ааҕаллара. История, естествонание, политика, социология туһунан эбии ааҕан куруһуоктара политика диэки охтубуттара. Эдэр эрдэҕиттэн философияҕа киэҥ көрүүлэрдээх, тыл этии искусствотыгар олус дьоҕурдааҕын көрдөрөн, эбиитин хоһоон суруйар буолан, бииргэ үөрэнэр оҕолоругар аптарытыаттааҕа. Папий Подбельскай өссө Уфаҕа сылдьан революционнай тыыҥҥа иитиллэн, кружок кыттыылаахтара политическай хайысхаламмыттара. Папий Троицкай уолаттар гимназияларын революционнай кружок лидера (1880 сылга дылы) буолбута. Кружок кистэлэҥ библиотекалааҕа, доҕотторо уларсан ааҕаллара. Эдэр дьон самодержавия былааһын сөбүлээбэттэрэ. Ол куоракка, оннооҕор Уралы таһынан айдааны тардыбыта. Кружокка сылдьааччылар революционнай хамсааһыҥҥа Россияҕа улахан сабыдыалы оҥорбуттара. Подбельскай гимназияҕа бары предметтарга «5» сыанаҕа үөрэммит, кыһыл көмүс мэтээли ылбыта. Онтон Петербург университетыгар юридическай факультетка үөрэнэ киирбит.
Петербург университетын народовольческай түмсүүтүн активнай кыттыылааҕа. Студеннар ортолоругар бастыҥ лидер, кыттааччы, «Норуот көҥүлэ» бөлөх идеятын студеннар ортолоругар тарҕатааччы, куруһуок биир аптарытыаттаах салайааччыта буолбута. 1880 c. Петроградка рабочайдар ортолоругар революционнай агитацияны ыытааччылар диэн 85 киһи испииһэгэр баар. Подбельскай олорор дьиэтигэр рабочайдар бөлөхтөрө түмсэн сүбэлэһэллэр эбит. Студеннар бэйэлэрэ бырааптанан, мунньахтары көҥүл ыытыахтарын баҕараллара, бэйэ бэйэҕэ көмөлөһөр касса тэрийэр уонна ханнык баҕарар литератураны көҥүл ааҕыахтарын баҕараллара. Куруһуок кыттыылаахтара 1880 сыл олунньу ый 8 күнүгэр протест суруйбуттар. Подбельской доҕоро уонна бииргэ үөрэммит студент Лев Коган Бернштейн биир профессор доклад отчуотун истэн бу курдук суруйбут «Из отчета ясно: единодушные требования всех университетов оставлены без внимания … Нас хотят подавить не только насилием, но и хитростью…Но мы понимаем лживую политику правительства; ему не удастся остановить движение русской мысли обманом. Мы не позволим издеваться над собой: лживый и подлый Сабуров найдет в рядах интеллигенции своего мстителя!..»
Подбельскайы 1881 с. тохсунньуга рабочайдарга агитация ыыппытын уонна ити сыл олунньу 8 күнүнээҕи университет студеннарын бууннааһыннарын саҕана статсекретарь, норуот үөрэҕириитин министри Андрей Александрович Сабуровы толоруох буолан эрэннэрбит этиилэрин толорботоҕун иһин сирэйигэр сэрэтэ охсубутугар, тутуллан сууттаммыта уонна көскө кэлбитэ. Бу оччотооҕуга ханна да буолбатах хорсун хамсаныыны оҥорбута. Айдаан кэмигэр Папий табаарыстара бэйэлэрин прокламацияларын залга ыспыттара.
1881 с. Подбельскай Саха сиригэр сыылкаҕа кэлэн, бастаан Боотурускай улууһугар олохсуйбут уонна байыаннай сулууспаҕа киирбит. Ол эрээри политическай буруйдаах маннык үлэҕэ ылыллара сыыһанан ааҕыллан, бу үлэттэн ууратыллыбыт уонна Мэҥэ улууһугар көһөрүллүбүт. Кини «Нуучча рабочайдарын хотугу союһа» диэн Ст. Халтурин, В.Обновскай тэрийбит союзтарын чилиэнэ.
1883 сыл Өлөчөй олохтоохторугар ураты сылынан буолар, ити сыл политсыылынай Папий Павлович Подбельскай уонна кэлин кини кэргэнэ буолбут Екатерина Петровна Сарандович ссылкаҕа кэлэллэр.
Өлөчөйгө 1883-1887 сылларга сыылкаҕа кэлэн олорон Папий Павлович Подбельскай Суон Тииккэ (төһө эмэ оҕону үөрэтэллэрэ кытаанахтык бобулларын үрдүнэн) саха оҕолорун үрдүк үөрэххэ бэлэмниир сыалтан үрдэтиллибит тииптээх чааһынай оскуоланы аспыт.
Журнал «Каторга и ссылка» 1928 г статья В.В.Никифорова.
ЦГА ф,43и, опI, д.3, л.21; ф.43и, оп.2, д.9, л,41.
В.Ф.Афанасьев. Школа и развитие педагогической мысли в Якутии Якутск,1996 раздел7. Школа повышенного типа П.П.Подбельского, стр 72-73.
Бу дьиэ олбуоругар, протест оҥорооччулар ытыалаһыыларын тыастарын истэн тиийбитэ. Папий Павлович Якутскайга еврейскай кылабыыһаҕа көмүллүбүт. Ити курдук П.П.Подбельскай, саха дьонугар чахчы үтүөнү оҥорбут киһи, баара-суоҕа 29 сааһыгар хомолтолоохтук өлбүт. «Кыым» хаһыакка тахсыбыт ыстатыйаттан ити туһунан маннык суруллубуттан быһа тардан: «Кини табаарыстара сыылкаҕа олорор народниктар ыраахтааҕы олохтоох администрацията сирэйэ – хараҕа суох чүүччэйдээһинин, үтүрүйүүтүн, атаҕастааһынын тулуйбакка Якутскай куоракка 1889 сыл кулун тутар 22 күнүгэр манна олохтоох Монастырев диэн киһи дьиэтигэр мустаннар, жандармаларга сэбилэниилээх утарсыынаны оҥорорго күһэллибиттэрэ. Айдаан, ытыалаһыы буолбутугар Папий табаарыстарыгар көмөлөһөөрү, ити дьиэҕэ киирэн истэҕинэ полицейскайдар ытан өлөрбүттэрэ.
Г.в.Попов. П.П.Подбельский в Мегинском улусе. В кн.: Якутская политическая ссылка (XIX- нач. XXв) Оччотооҕу баайдар оҕолорун үөрэттэрээри Алтан нэһилиэгин баһылыга, кэлин улуус кулубата буолбут Поповтар кинилэргэ туһалааҕын билэн, оҕолор үөрэммэттэр диэн сымыйа донуоһу суруйа олорбуттар. П. П. Подбельскай үөрэнээччилэригэр историяны, политэкономияны, философияны, географияны, нуучча тылын, литератураны үөрэппит. Баайдар, кыахтаах дьон оҕолорун үөрэтэн, өйдөрүн, санааларын уларытан, үөрэммит оҕолор кэлин саха олоҕор улахан сабыдыалы оҥорбуттар.
Подбельскай Дьокуускайга 1887 сыл кулун тутарга киирбит. Ити киирэригэр Алтан кинээһэ быраабатынан кэлэн куораттаатын диэн илдьити хорохоотунан ыыппыт. Өлөчөй былыргы Мэҥэ улууһун Алтан нэһилиэгин саамай хотугулуу арҕаа уһугар баар, Өлөчөй тулата Хоту Алтан диэн ааттанара, оттон 1887 сылаахха П. П. Подбельскай куоракка киирэригэр быраабата (кинээс олоҕо) Биэкэнэ Алтаныгар баара, ол Өлөчөйтөн үс көс соҕуруулуу – илин. Подбельскай нэһилиэк быраабатынан бардаҕына, кэлэ-бара 6 көс сири төгүрүйүөхтээх эбит. Онон, кини быһаарыы сурук биэрэргэ күһэллибит. Ол быһаарыы суругар быраабанан барарга хорохоот тылынан эппит илдьитин аккаастаабыт, тоҕо диэтэххэ, быраабанан барар суол олус ыраах уонна ыарахан, ордук мин икки кыра оҕобор, ол иһин Моорук, Мэлдьэхси, Холгума нэһилиэктэринэн барар суолу талабын, бу суолунан барыам диэн Мэҥэ кулубатыгар эппитин утарбатаҕа диэн суруйбут.
Алтан нэһилиэгиттэн куораттыырга арай Өлөчөй таһыттан эрэ Моорук, Мэлдьэхси, Холгума нэһилиэктэринэн барыахха сөп этэ. Онтон Алтан нэһилиэгин бары өттүлэриттэн куоракка барарга Тараҕай, Моорук, Мөҥүрүөн, Холгума нэһилиэктэринэн барыллыахтааҕа. Онон, П. П. Подбельскай куораттыыр суолун ыйбыта, кини Өлөчөйгө олорбутун дакаастыыр.
Бааппый 1884 сыллаахха Екатерина Петровна Сарандович диэн сыылкаҕа кэлбит дьахтары кэргэн ылан Суон Тииккэ икки оҕоломмуттар, үһүс оҕолоро Вадим 1887 сыллаахха сэтинньи 25 күнүгэр төрүүр. Екатерина Сарандович 1883 сыллаахха буруйданан бары бырааба быһыллан 14 сыл 10 ый хаатырга үлэҕэ заводка анаммыт. Екатерина Киев генерал – губернатара уурааҕы уларытан Саха сиригэр 4 сылга ууруллан кэлбит. Киевтааҕы институт истээччитэ уонна народниктар хамсааһыннарын биир кыттыылааҕа этэ. Киев Харьков куорат түрмэлэриттэн народоволецтары күрэтэргэ кыттыспыт. Охрана илиитигэр түбэһэн да баран, Екатерина Сарандович санаатын түһэрбэтэх, суукка даҕаны буруйдаах курдук туттубатах. Кини олоҕун сыллара (1858 – 1934 сс.)
Бааппый бэйэтэ Громовтар фирмаларыгар үлэлии сылдьан, 1889 сыл кулун тутар 22 күнүгэр сыылкатын срога бүтэн, дойдутугар бараары бастакы борохуоту кэтэһэ сылдьан, 30-ча сыылынай «монастыревтар» бууннаан бырабыыталыстаба саллааттара ытыалыылларын көрөөрү тиийэн буулдьаҕа табыллан өлбүт.
Подбельскай Дьокуускайга 1887 сыл кулун тутарга киирбит. Ити киирэригэр Алтан кинээһэ быраабатынан кэлэн куораттаатын диэн илдьити хорохоотунан ыыппыт. Өлөчөй былыргы Мэҥэ улууһун Алтан нэһилиэгин саамай хотугулуу арҕаа уһугар баар, Өлөчөй тулата Хоту Алтан диэн ааттанара, оттон 1887 сылаахха П. П. Подбельскай куоракка киирэригэр быраабата (кинээс олоҕо) Биэкэнэ Алтаныгар баара, ол Өлөчөйтөн үс көс соҕуруулуу – илин. Подбельскай нэһилиэк быраабатынан бардаҕына, кэлэ-бара 6 көс сири төгүрүйүөхтээх эбит. Онон, кини быһаарыы сурук биэрэргэ күһэллибит. Ол быһаарыы суругар быраабанан барарга хорохоот тылынан эппит илдьитин аккаастаабыт, тоҕо диэтэххэ, быраабанан барар суол олус ыраах уонна ыарахан, ордук мин икки кыра оҕобор, ол иһин Моорук, Мэлдьэхси, Холгума нэһилиэктэринэн барар суолу талабын, бу суолунан барыам диэн Мэҥэ кулубатыгар эппитин утарбатаҕа диэн суруйбут.
Алтан нэһилиэгиттэн куораттыырга арай Өлөчөй таһыттан эрэ Моорук, Мэлдьэхси, Холгума нэһилиэктэринэн барыахха сөп этэ. Онтон Алтан нэһилиэгин бары өттүлэриттэн куоракка барарга Тараҕай, Моорук, Мөҥүрүөн, Холгума нэһилиэктэринэн барыллыахтааҕа. Онон, П. П. Подбельскай куораттыыр суолун ыйбыта, кини Өлөчөйгө олорбутун дакаастыыр.
Бааппый 1884 сыллаахха Екатерина Петровна Сарандович диэн сыылкаҕа кэлбит дьахтары кэргэн ылан Суон Тииккэ икки оҕоломмуттар, үһүс оҕолоро Вадим 1887 сыллаахха сэтинньи 25 күнүгэр төрүүр. Екатерина Сарандович 1883 сыллаахха буруйданан бары бырааба быһыллан 14 сыл 10 ый хаатырга үлэҕэ заводка анаммыт. Екатерина Киев генерал – губернатара уурааҕы уларытан Саха сиригэр 4 сылга ууруллан кэлбит. Киевтааҕы институт истээччитэ уонна народниктар хамсааһыннарын биир кыттыылааҕа этэ. Киев Харьков куорат түрмэлэриттэн народоволецтары күрэтэргэ кыттыспыт. Охрана илиитигэр түбэһэн да баран, Екатерина Сарандович санаатын түһэрбэтэх, суукка даҕаны буруйдаах курдук туттубатах. Кини олоҕун сыллара (1858 – 1934 сс.)
Бааппый бэйэтэ Громовтар фирмаларыгар үлэлии сылдьан, 1889 сыл кулун тутар 22 күнүгэр сыылкатын срога бүтэн, дойдутугар бараары бастакы борохуоту кэтэһэ сылдьан, 30-ча сыылынай «монастыревтар» бууннаан бырабыыталыстаба саллааттара ытыалыылларын көрөөрү тиийэн буулдьаҕа табыллан өлбүт.
Первые учителя
Г.В.Ксенофонтов
Юрист идэлээх, саха норуотун интеллигенциятын бастакы көлүөнэтигэр киирсэр улахан учуонай, этнограф, фольклорист Гаврил Васильевич Ксенофонтов Мэҥэ улууһугар Алтан нэһилиэгэр кэлэн 1922 сыллаахха учууталлаабыт
Гаврильев Михаил Прокопьевич (Оройко) 1901- 1932сс.
Михаил Гаврильевы биир кылаастаах норуодунай оскуола Афанасий Семенович Порядин уонна Тит Егорович Сосин көҕүлээһиннэринэн Бэрэ диэн Моорук нэһилиэгин сиригэр 1918 сыл күһүн алтынньыга олохтоох сэниэ киһи Егоров Алексей Васильевич бэйэтин дьиэтигэр аһыллыбыт оскуолаларыгар көрдөһөннөр, тылларын ылыннараннар бастакы учууталынан анаабыттар. Алексей Васильевич дьиэтин биэрбитин таһынан, оскуоланы маһынан, уунан хааччыйарга сөбүлэспит. Онон кини үөрэппит сылыттан (1918 c.) Табаҕаларга, Мооруктарга оскуола аһыллыбытынан ааҕыллар. Саха биллиилээх фольклориһа А.С. Порядин маннык ахтар: «Пиэримэй маҥнайгы учуутал чиэһэ махтала Гаврильев Михаил Прокопьевичка ананар». Биир кылаастаах 18 оҕолоох начаалынай оскуолаҕа чааһынай дьиэҕэ учууталлаабыт. 3-4 предметтэри үөрэппит. Хамнаһын төһө оҕо үөрэнэр да оҕо баһыгар уоннуу солкуобайы оҕолоохтортон бэрдэриэхэ диэн буолбут. Саас эрдэ үлэтин түмүктээбит, үөрэнээччилэр ааҕар – суруйар, ахсааны кыралаан суоттуур буолбуттар.
Михаил Прокопьевич Гаврильев олох уларыйыыларыгар көхтөөхтүк кыттыһар буоларын дойдутугар Өлөчөйгө 1922 сыллаахха ревком бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбитэ туоһулуур.
Михаил, Федор балтылара Матрена Прокопьевна (1918 с.т.) 1926 сыллаахха Бүтэйдээх оскуолатыгар учууталлаабыта. Матрена Прокопьевна кэргэнэ биһиги биир дойдулаахпыт
Михаил Гаврильевы биир кылаастаах норуодунай оскуола Афанасий Семенович Порядин уонна Тит Егорович Сосин көҕүлээһиннэринэн Бэрэ диэн Моорук нэһилиэгин сиригэр 1918 сыл күһүн алтынньыга олохтоох сэниэ киһи Егоров Алексей Васильевич бэйэтин дьиэтигэр аһыллыбыт оскуолаларыгар көрдөһөннөр, тылларын ылыннараннар бастакы учууталынан анаабыттар. Алексей Васильевич дьиэтин биэрбитин таһынан, оскуоланы маһынан, уунан хааччыйарга сөбүлэспит. Онон кини үөрэппит сылыттан (1918 c.) Табаҕаларга, Мооруктарга оскуола аһыллыбытынан ааҕыллар. Саха биллиилээх фольклориһа А.С. Порядин маннык ахтар: «Пиэримэй маҥнайгы учуутал чиэһэ махтала Гаврильев Михаил Прокопьевичка ананар». Биир кылаастаах 18 оҕолоох начаалынай оскуолаҕа чааһынай дьиэҕэ учууталлаабыт. 3-4 предметтэри үөрэппит. Хамнаһын төһө оҕо үөрэнэр да оҕо баһыгар уоннуу солкуобайы оҕолоохтортон бэрдэриэхэ диэн буолбут. Саас эрдэ үлэтин түмүктээбит, үөрэнээччилэр ааҕар – суруйар, ахсааны кыралаан суоттуур буолбуттар.
Михаил Прокопьевич Гаврильев олох уларыйыыларыгар көхтөөхтүк кыттыһар буоларын дойдутугар Өлөчөйгө 1922 сыллаахха ревком бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбитэ туоһулуур.
Михаил, Федор балтылара Матрена Прокопьевна (1918 с.т.) 1926 сыллаахха Бүтэйдээх оскуолатыгар учууталлаабыта. Матрена Прокопьевна кэргэнэ биһиги биир дойдулаахпыт
Гаврильевтар балтылара Ксения Прокопьевна (1916 с.т.), сиэн бырааттара Гаврильев Гаврил Николаевич, Матрена Прокопьевна.
Михаил, Федор балтылара Матрена Прокопьевна (1918 с.т.) 1926 сыллаахха Бүтэйдээх оскуолатыгар учууталлаабыта. Матрена Прокопьевна кэргэнэ биһиги биир дойдулаахпыт Брызгалов Роман Иванович 1936 сыллаахха Бүтэйдээх оскуолатыгар учууталлаабыта уонна үөрэх чааһын сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ. Кинилэр тустарынан Бүтэйдээхтэр таһаарбыт кинигэлэригэр булан ааҕыҥ.
Аҕалара Гаврильев Прокопий Иванович сэниэ киһи эбит. Кини Алаас Моорук нэһилиэгиттэн Парасковья Федоровна Зыкова диэн Наанык Сүөдэр кыыһын кэргэн ылбыт. Улахан уолун Михаилы (Оройкону) үөрэттэрэн, уола учуутал идэлэммит. Михаил бэрт эдэр сааһыгар ыалдьан өлбүт.
Аҕалара Гаврильев Прокопий Иванович сэниэ киһи эбит. Кини Алаас Моорук нэһилиэгиттэн Парасковья Федоровна Зыкова диэн Наанык Сүөдэр кыыһын кэргэн ылбыт. Улахан уолун Михаилы (Оройкону) үөрэттэрэн, уола учуутал идэлэммит. Михаил бэрт эдэр сааһыгар ыалдьан өлбүт.
Федор Прокопьевич Гаврильев – Сольскай (1905-1931) маҥнайгы комсомолецтартан биирдэрэ, салгыы учуутал семинариятыгар үөрэммит. Маҥнайгы комсомолец, чекист буола сылдьан үрүҥнэргэ билиэн түбэспитэ. Өстөөхпүт буолаҕын биһиги эйигин ытабыт Ол гынан эн аҕаҥ кинээс, ону учуоттаан көҥүл өттүнэн холбоһор буоллаххына ыппаппыт. Инньэ гынан Федор Сэбиэскэй былааһы утары турбута. Үрүҥнэр хоттороннор еүрүүргэ күһэллибитэ. Үрүҥ хамсааһын кыттыылааҕа А. А Рязанскай, Г.П. Хойутаанап, Куьмин Г. М. буолан Кытайга күрээбиттэр.
Федор Прокопьевич белоэмигрант, бэйиэт, Кытайга тиийэн кытай кыыһын кэргэн ылан кыыс оҕоломмут. Кэргэнин аата Хэй Вэй. Онно Игнатьев диэн арааспанньаламмыт. Харбиҥҥа, оптуобус суоппарынан үлэлээбит.
Г. П. Хойутаанап сэтинньи 24 күнэ 1937 сыл көрдөрүүтүттэн Анкетаттан “...1922 сыллаахха Коробейников баандатыгар кыттыспыт. 1923 сыллаахха кордон нөҥүө куоппут. Холостуой. Убайа Михаил Уус Амма нэһилиэгэр олорор. Колхозтаах...» Аллараа өртүгэр “Тройка уурааҕынан 14.04.38 ытылынна”. Хойутаанап көрдөрүүтүттэн: “Кыһыллар Айааны ылбыттарын кэннэ ый курдук тайҕаҕа сылдьан баран этэрээти тарҕаппыппыт. Поручик Рязанскай Асклипиодот, Игнатьев (Гаврильев - Сольскай) Федор Прокопьевич, мин Такасима балыгын артыалыгар үлэҕэ киирбиппит. Такасима ” .
Гражданскай сэрии бүтэрин саҕана Кытайга Харбин куоракка Г. В. Никифоровы- Манньыаттаах уолун кытта көрсөр. Кыттыһан автобус атыылаһаллар Новгородов, Кузьмин, Рязанскай, Гаврильев буоланнар. Федор Сольский, Рязанскай шофер курсугар үөрэнэллэр. Инньэ гынан үлэлээх буолаллар. Таҥара дьиэтигэр суруксутунан үлэлээбит. 1938 сыллаахха дьонугар өлбүтүн туһунан биллэрэр хаартыскалаах сурук кэлэр. Онно хоруопка өлөн сытар аттыгар таҥара үлэһитэ турарын убайбыт ученай Г. В. Попов көрбүтүн өйдүүрэ. Аҕам Егор Васильевич эмиэ кэпсиир этэ. Хаартыскатын эккирэтиһииттэн куттанан дьоно уоттаабыт курдуктар. Ол иһин Федоры 1938 сыллаахха өлбүт дии санаабыппыт. Ол сурук төһө өр айаннаабыта биллибэт.
Ол дойдуттан дьонугар ыыппыт суруктара кистэнэн сыппытын уонча сыллааҕыта аймаҕа Миша Гаврильев норуокка таһаарбыта, доклад суруйан Санкт Петербурга тиийэн ааҕыыларга кыттан иккис миэстэ буолан ситиһиилээх кэлбитэ. Федор Гаврильев- Сольскай дьонугар суруйарыгар биир сурукка суруйбут: “Убай, Дорообо. Бу минь Федор суруйдумь. Энь хайдахiҥ? Минь бу сотору iннiкiнi этээччiгэ сырыттымь. Сотору бу сиртэнь сүтэнь эрдэхпiтiнэ Энь уол оҕолоньуон кiнi ciнэ (кини сиэнэ)Михаiль дiэн энь ааккын ылыа. Кiнi бiһiгi олохпутун үөрэтiэ үһү. Iтi бiһiгi өлөөппүтүн кытта 100 сыл буолань барань үһү. Оньу өйдөө биһи аньы суруйарым саарьбах эппiткiн күүтэбинь Федорь.1938”
Федор Прокопьевич белоэмигрант, бэйиэт, Кытайга тиийэн кытай кыыһын кэргэн ылан кыыс оҕоломмут. Кэргэнин аата Хэй Вэй. Онно Игнатьев диэн арааспанньаламмыт. Харбиҥҥа, оптуобус суоппарынан үлэлээбит.
Г. П. Хойутаанап сэтинньи 24 күнэ 1937 сыл көрдөрүүтүттэн Анкетаттан “...1922 сыллаахха Коробейников баандатыгар кыттыспыт. 1923 сыллаахха кордон нөҥүө куоппут. Холостуой. Убайа Михаил Уус Амма нэһилиэгэр олорор. Колхозтаах...» Аллараа өртүгэр “Тройка уурааҕынан 14.04.38 ытылынна”. Хойутаанап көрдөрүүтүттэн: “Кыһыллар Айааны ылбыттарын кэннэ ый курдук тайҕаҕа сылдьан баран этэрээти тарҕаппыппыт. Поручик Рязанскай Асклипиодот, Игнатьев (Гаврильев - Сольскай) Федор Прокопьевич, мин Такасима балыгын артыалыгар үлэҕэ киирбиппит. Такасима ” .
Гражданскай сэрии бүтэрин саҕана Кытайга Харбин куоракка Г. В. Никифоровы- Манньыаттаах уолун кытта көрсөр. Кыттыһан автобус атыылаһаллар Новгородов, Кузьмин, Рязанскай, Гаврильев буоланнар. Федор Сольский, Рязанскай шофер курсугар үөрэнэллэр. Инньэ гынан үлэлээх буолаллар. Таҥара дьиэтигэр суруксутунан үлэлээбит. 1938 сыллаахха дьонугар өлбүтүн туһунан биллэрэр хаартыскалаах сурук кэлэр. Онно хоруопка өлөн сытар аттыгар таҥара үлэһитэ турарын убайбыт ученай Г. В. Попов көрбүтүн өйдүүрэ. Аҕам Егор Васильевич эмиэ кэпсиир этэ. Хаартыскатын эккирэтиһииттэн куттанан дьоно уоттаабыт курдуктар. Ол иһин Федоры 1938 сыллаахха өлбүт дии санаабыппыт. Ол сурук төһө өр айаннаабыта биллибэт.
Ол дойдуттан дьонугар ыыппыт суруктара кистэнэн сыппытын уонча сыллааҕыта аймаҕа Миша Гаврильев норуокка таһаарбыта, доклад суруйан Санкт Петербурга тиийэн ааҕыыларга кыттан иккис миэстэ буолан ситиһиилээх кэлбитэ. Федор Гаврильев- Сольскай дьонугар суруйарыгар биир сурукка суруйбут: “Убай, Дорообо. Бу минь Федор суруйдумь. Энь хайдахiҥ? Минь бу сотору iннiкiнi этээччiгэ сырыттымь. Сотору бу сиртэнь сүтэнь эрдэхпiтiнэ Энь уол оҕолоньуон кiнi ciнэ (кини сиэнэ)Михаiль дiэн энь ааккын ылыа. Кiнi бiһiгi олохпутун үөрэтiэ үһү. Iтi бiһiгi өлөөппүтүн кытта 100 сыл буолань барань үһү. Оньу өйдөө биһи аньы суруйарым саарьбах эппiткiн күүтэбинь Федорь.1938”
Миша салайааччыта саха тылын уонна литературатын учуутала Попова Анна Михайловна.
Федор Прокопьевич Гаврильев –Сольскай дойдутун, аймах билэ – билэ дьоннорун төһөлөөх ахтыбыта буолуой. Сэлликтээх эбит. Мукдеҥҥа күөгэйэр күнүгэр сылдьан өлбүтүн Баһылай Харысхал суруйууларыттан ааҕан биллим. Кини туһунан «Алтан нэһилиэгэ» кинигэҕэ Гаврильевтар төрүтчүлэригэр булан ааҕыҥ сиһилии.
Асклипиодот Рязанскайдаах ахтылҕаннаах Амматыгар, Федор Гаврильев-Сольскай дойдутугар төннөр тиһэх эрэллэрин кытайдар сотон кэбиспиттэр. Эмигрант доҕотторо Хойутаанап, Новгородов, Яковлев Саха сиригэр төннүбүттэригэр, эмиэ кини курдук подданствоны кыайан ылбатах Федор Гаврильев –Сольскайы кытта кынаттара тостубут туруйалар курдук сайыһа хаалаахтаабыттар.
Эмигрант сахалар Кытайга. Кытыыга бастакы эрээт Гаврил Васильевич Никифоров - Манньыаттаах атыыһыт олорор. Үөһээ эрээт хаҥастан бэһис Федор Прокопьевич Гаврильев – Сольскай. Иккис Новгородов Василий Иннокентьевич – Чинэкэ Үөһээ Дьааҥыттан төрүттээх, салгыы үһүс Асклифиодот Афанасьевич Рязанскай (Амма. Ленатааҕы добровольческай этэрээт салайааччыта,кэлин журналист, предприниматель, Великобритания, Эмиэрикэ армияларыгар сулууспалаабыт, олоҕун тиһэх сылларыгар Австралияҕа олорбут).
Федор Прокопьевич Гаврильев –Сольскай дойдутун, аймах билэ – билэ дьоннорун төһөлөөх ахтыбыта буолуой. Сэлликтээх эбит. Мукдеҥҥа күөгэйэр күнүгэр сылдьан өлбүтүн Баһылай Харысхал суруйууларыттан ааҕан биллим. Кини туһунан «Алтан нэһилиэгэ» кинигэҕэ Гаврильевтар төрүтчүлэригэр булан ааҕыҥ сиһилии.
Асклипиодот Рязанскайдаах ахтылҕаннаах Амматыгар, Федор Гаврильев-Сольскай дойдутугар төннөр тиһэх эрэллэрин кытайдар сотон кэбиспиттэр. Эмигрант доҕотторо Хойутаанап, Новгородов, Яковлев Саха сиригэр төннүбүттэригэр, эмиэ кини курдук подданствоны кыайан ылбатах Федор Гаврильев –Сольскайы кытта кынаттара тостубут туруйалар курдук сайыһа хаалаахтаабыттар.
Эмигрант сахалар Кытайга. Кытыыга бастакы эрээт Гаврил Васильевич Никифоров - Манньыаттаах атыыһыт олорор. Үөһээ эрээт хаҥастан бэһис Федор Прокопьевич Гаврильев – Сольскай. Иккис Новгородов Василий Иннокентьевич – Чинэкэ Үөһээ Дьааҥыттан төрүттээх, салгыы үһүс Асклифиодот Афанасьевич Рязанскай (Амма. Ленатааҕы добровольческай этэрээт салайааччыта,кэлин журналист, предприниматель, Великобритания, Эмиэрикэ армияларыгар сулууспалаабыт, олоҕун тиһэх сылларыгар Австралияҕа олорбут).
Достижения
-IIместо в комплексной Спартакиаде школьников “Дети Манчаары” по итогам 2019-2020 учебного года. Декабрь 2020 г
-ТОП -3 рейтинга образовательных организаций по итогам 2021-2022 учебного года I место.10 июня 2022 г
-МБОУ “Алтанская СОШ МР “Мегино-Кангаласский улус” за III место в 3 группе школ по итогам улусной комплексной спартакиады школьников “Дети Манчаара” февраль 2022 г
-Добун сурук “Мин нэһилиэгим инники кэскилэ” Алтан орто оскуолатын коллектива 1 миэстэ.Кулун тутар, 2022 с.
-ТОП -3 рейтинга образовательных организаций по итогам 2021-2022 учебного года I место.10 июня 2022 г
-МБОУ “Алтанская СОШ МР “Мегино-Кангаласский улус” за III место в 3 группе школ по итогам улусной комплексной спартакиады школьников “Дети Манчаара” февраль 2022 г
-Добун сурук “Мин нэһилиэгим инники кэскилэ” Алтан орто оскуолатын коллектива 1 миэстэ.Кулун тутар, 2022 с.
